Testamentum Jo Petri de Lueris – 1492 Archivio Storico del Comune di Vercelli traduzione a cura della Dott.ssa Maria Grazia Cagna –
|
|
1.
Anno Domini MIIIILXXXX secundo indictione decima die dominica [quartam] mensis Novembri actum Vercellis vicinia ecclesie Sancti Luce in domo habitationis predicti Jo Petri de Lueris infrascriptus testator in camera cubiculari eiusdem et Presentes fuerunt N. Ardicinus de Advocatus Casanove potestas Auxiliani […] de Ulmo consul eiusdem loci Auxiliani, N. Antonius de Ripis de Liburno, Guidotus de Bruzu, N. Antonius Fornara Franciscus de Pergamo laborator lane, Martinus de Andurno laborator lane, Bartolomeus de [Triverio] filius quondam Zanoni de Canepa et Antonellus de Badaloco de Auxiliano testibus per infrascriptum testatorem vocatis et rogatis Primo animam suam Deo Onnipotenti gloriosissime Beate Virgini Marie eius matri devote comendavit dicendo in manus tuas Domino […] spiritum meum. Item statuit, voluit et ordinavit quod vult et ordinat corpus suum quando cadaver eius sepelliri in monasterio Sancti Andree civitatis Vercellarum nunc monasterio alme Congregationis Sancti Johannis Lateranensis in cimiterium versus castaneam et apud ipsam [existenti] cui monasterio legavit et iure legati reliquit florenos centum Milani dandos et solvendos per infrascriptam dominam Beatrixinam et infrascriptum eius heredem infra unum annum post mortem ipsius testatoris distribuendos pro remedio anime eius prius ordinabitur per reverendos patres dominos abatem et priorem ipsius monasteri et venerandum dominum […] Martinum illius monasteri canonichum dignissimum prout melius pro salubriori remedio anime ipsius testatoris eisdem videbatur distribuendos […] Reverendi patris prior et abbas et ceteris canonicis tunc ibidem existentibus sepulturam exequias septimas tricessimas et universale in capiti anni pro anima sua celebrari teneantur quibus eorum quod orationibus devotionibus disciplinis et […] et aliis divinis officiis se […] […] Prefatum R. D. Abbatem granose rogando, ut ceteris monasteriis prefate congregationis mortem
|
2 ipsius testatoris dicte congregationis […] benevole et filii carisimi notificando dignetur Item legavit et iure legati [reliquit] pro remedio anime sue ecclesie nove monasteriis dicte civitatis videlicet Sancti Pauli, Sancti Marci, Sancte Marie Caramello, Sancti Francisci, [S.ti Augusti ad Bergaloni] monialium […] Annunciate et Clare sestarium unum pro quolibet semel tantum dandos et solvendos per infrascriptam dominam Beatrixinam et infrascriptum eius heredem infra unum [annum ?] post obitum ipsius testatoris […] teneantur celebrare universale unum pro quolibet ipsorum monasteriorum, fratrum, moniales [autem] officium mortuorum iuxta eorum solitum celebrare teneantur [de ordinis pro die] qua in premissa fieri contingans quod infrascriptus eius heres et infrascripta domina asistere debeantur Item legavit et iure legati reliquit ecclesie Sancti Petri de Auxiliano florenos quinquaginta Milani in modo infrascripto pro eius heredes distribuendos videlicet in emendo unam proprietatem que obligatam sit dare quartaronos tris sichalis rectore ipsius ecclesie Sancti Petri semper et in perpetuum dandos infra annum et qua proprietas sit personales ad hoc residuum vero exponatur in reparacionem ipsius ecclesie infra duos aut tres annos post illius obitum Item quod infrascriptus eius heres […] viserit celebrare facere teneantur omnino duo unum universale ad […] pro sex religiosos pro anima ipsius testatoris Item quod infrascripta domina eius uxor et infrascriptus eius heres teneatur celebrare facere missas Sancti Gregorii in ecclesia predicta Sancti Andree infra duos menses post eius obitum
|
3. Item statuit voluit iussit et ordinavit statuit quod vult et ordinat pro Nobilis Beatrixina filia quondam nobilis Domini Gabriellis de Tizonibus ipsius testatoris uxor carissima sit in bonis et hereditatis ipsius testatoris dominam et ipsorum bonorum administratrix et usufructuaria de ipsis quod disponere possit ad eius libitum voluntatis absque inventario aliquo conficiendo ulla quod sine racione alicui persona redenda inhibendo infrascripto eius heredi et [unicumque] alteri persone ne in predictibus fructibus in aliqualiter in promittans nisi de voluntate ipsius domine Beatrixine mandamus pro alienacione tamen bonorum immobilium [ordo] domine Beatrixine […] prout dicta mandamus pro infrascriptus eius heres sit et esse debeat eidem domine Beatrixine obedientes et [...] uti bonus filius in omnibus posibilibus et hoc ducendo vitam honestam et vidualem et [quantus] ipsa domina Beatrixina transiret ad secunda vita causa adveniente quod non haberat nisi bonis dotalis et florenos centum de bonis ipsius testatoris. Item instituit sibi heredem Mariam ipsius testatoris filiam et uxorem Magistri Jacobi de Eusebio de burgo Alicis rectoris scolarum in dotibus suis sibi datis ut dixit constare instrumento rogato per E. Leonardum de la Crocia notarium Vercellarum Item et ultra dictas suas dotes ipsam Mariam suam heredem particularem instituit in florenos ducentum Milani monete currente in civitate Vercellarum (sibi dando infra tres aut quattuor annos post ipsius testatoris obitum per infrascriptum heredem universalem) quod ipsis dotibus et florenos ducentum Milani mediantibus sit et remaneat tacitam et contentam nichil aliud preterito habere et consequiri possit in bonis et hereditate paternis et maternis. Ita tamen quod [quatenus] de ipsis florenos ducentum et dotibus predictis non redderet se contentatam [interetur] molestare et molestaret
|
4. quovis modo infrascriptum heredem universaleme pro consequendo maiore pecuniarum sive bonorum [predicti testatoris] (in bonis et hereditatis paternis et maternis)quod sint dicti ducentum floreni quod eo causa adveniente sit et remaneat privata predictis ducentum florenis. Ita quod causa quod ipsa Maria remaneat vidua quod [deus] advertat (aut sibi eveniret alia adversitas) et vellet reddere ad domum paternam et maternam quod liceat et possat venire ad ipsam domum paternam et maternam et ibidem habeat et habere debeat victum et vestitum condecenter iuxta facultatem suam et condictionem portando tamen ipsa Maria dotes suas et predictos ducentum florenos et illorum usufructum comunicando cum infrascripto eius herede universale. Item instituit sibi heredem particularem Augustinam ipsius testatoris et predicte domine Beatrixine filiam propriam et naturalem illa ore proprio nominatam in florenis octocentum Milani monete predicte sibi dando et solvendo quotienscumque nuptui traddetur aut ingredietur religionem aliquam. Ita tamen quod se ipsa decederet antequam nuberet vel aliud sine filiis quam ea causa sibi substituit infrascriptum heredem universalem in predictis florenis octocentum et quam interea habeat victum et vestitum condecentor in domo et in bonis ipsius testator et […] filiam nobilem Ita quod voluit, iussit […] quod Johannes Celoria de Auxiliano tractetur et gubernetur pro infrascriptum eius heredem universalem modis et formis et prout tractatus fuit hactenus pro ipsum testatorem ipso Johanne se operante iuxta [possessive]
|
5. Item quam causa quo supra dicta domina Beatrixina ipsius testatoris uxor pareret postumum vel postumam [sa sat?] [posterius] sit et esse debeata heres universalis et ipsum heredem universalem instituit in omnibus bonis ipsius testatoris mobilibus et immobilibus et nominibus debitororum et creditorum eorum […] […] […] postuma ipsam postumam heredem instituit particularem in florenis sexcentum Milani monete predicte sibi dando tum nubet vel religione intrabit ac modis et formis quibus supra instituta est Augustina. Ita tamen quod ipsa Augustina non haberat similiter nisi florenos sexcentum Milani et Maria supradicta nisi florenos centum Milani. Item constituit tutores et curatores predicte Augustine filie ut supra et postumi sive postume se [fuerit] prius quam eorum [etas] exigit Venerandum Dominum Eusebium de Cocorellis causidicii vercellensis et Nobilis Abram de [Pettis] et utrumque ipsorum in solidi ita tamen in ambo ipsi tutores et curatores in agendo ipsorum filiorum interesse poterunt et voluerunt quod intere et[…] debeant. Ita tamen quo supradicta Nobili Beatrixina eiusdem testatoris uxor non pariter postumum masculum eo causa sibi instituit heredem universalem in omnibus bonis suis mobilibus et immobilibus nominibus debitorum et creditorum Bernardinum de Lueris filius quondam Bartholomei ipsius testatoris nepotem
|
6 ipsum ore proprio nominando et hanc ipse testator dixit et affirmat esse et esse velle suam ultimam voluntatem et ultimum testamentum quam et quod valere voluit iure sive ultime voluntatis et ultimi testamenti […] iure donationis causa mortis […] iure codicillorum et alterius cuiuslibet iure cassando omnia testamenta hactenus per eum facta. Item voluit quod se predicta Augustina aut predicta postuma se […] [eorum] remanerent vidue quod eo causa adveniente aut alia adversitate ut supra quod eis liceat et possint venire ad domum paternam et prout [dictum] est de Maria […] et pro ipse Augustina et postuma se[ …] non deberant nubere […] cum consenso sue matris et predictorum tutorum et curatorum eorum si fuerint in [humanis] et si omnis non fuerint cum consensu eorum vel eius [procurator] Et si secus fecerunt ipse filie vel quod nuberent ad eorum consensu ut supra quod ipsi tutores et mater possint […] earum filiarum dotes ad eorum arbitrium et voluntatem […] de supradicti traddi et si […] et plura instrumenta [rogatus] dictamine suo D. Jo Jacobo de Maxario et alterius sapientes
|
RIASSUNTO DEL DOCUMENTOTestamento di Giovanni Pietro de Lueris L’anno del Signore 1492, indizione decima, domenica 4 novembre (sulla copertina la data è 14 novembre) in Vercelli nella vicinanza della chiesa di S. Luca nella casa di abitazione del predetto Giovanni Pietro Lueris e nella sua camera cubicolare alla presenza di Ardicino de Advocatus Casanove, podestà di Asigliano, […] de Olmo, console di Asigliano, Antonio de Ripis de Liburno, Guidotto de Bruzu, Antonio Fornara, Francesco de Pergamo, lavorante di lana, Martino di Andorno, lavorante di lana, Bartolomeo di [Trivero?], figlio del fu Zanone de Canepa e Antonello de Badaloco di Asigliano, testi chiamati dall’infrascritto testatore. Primo raccomanda la sua anima a Dio Onnipotente e alla Vergine Maria dicendo “ripongo nelle tue mani o Dio il mio spirito”. Poi stabilisce, vuole e ordina che quando il suo corpo sarà cadavere sia seppellito nel monastero di S. Andrea di Vercelli nel cimitero verso il castagno e presso lo stesso esistente. Al detto monastero lascia a titolo di legato cento fiorini di Milano che saranno pagati dalla moglie Beatrixina e dal suo erede universale entro un anno dalla sua morte e ordina che l’abate e priore del monastero e il reverendo Martino canonico degnissimo e tutti gli altri canonici celebrino la sepoltura, le esequie, la trigesima, la settima e tutte le orazioni e offici necessari per la salvezza della sua anima nel giro di un anno. Poi lega e a titolo di legato lascia per la salvezza della sua anima alla chiesa nuova e ai monasteri di detta città cioè di S. Paolo, S. Marco, S. Francesco, S. Maria del Carmelo, …., delle monache dell’Annunziata e di S. Chiara un sestario (sesterzo) ciascuno che la moglie Beatrixina e il suo erede dovranno pagare una sola volta entro un anno dalla morte del testatore e che ciascuno dei monasteri, frati e monache siano tenuti a celebrare un ufficio dei morti secondo il loro solito ai quali dovranno assistere sua moglie e il suo erede. Poi lega e a titolo di legato lascia alla chiesa di S. Pietro di Asigliano 50 fiorini che saranno impiegati dal suo erede nell’acquisto di una proprietà che produca tre quartaroni di segale da dare ogni anno e in perpetuo al rettore di S. Pietro, mentre il rimanente dovrà essere utilizzato nella riparazione della detta chiesa entro due o tre anni dopo la sua morte. Poi che il suo erede faccia celebrare un [rito universale?] da sei religiosi per l’anima dello stesso testatore e che sua moglie e il suo erede facciano celebrare entro due mesi dal suo decesso le messe gregoriane nella chiesa di S. Andrea. Poi stabilisce e ordina che la nobile Beatrixina, figlia del defunto nobile Gabriele Tizzoni, sua carissima moglie, sia padrona nei beni e nell’eredità del testatore, amministratrice e usufruttuaria degli stessi beni dei quali possa disporre a suo giudizio e volontà senza redigere alcun inventario e che né l’infrascritto erede né qualunque altra persona possa vendere o disporre dei beni senza l’ordine di Beatrixina. Comanda poi che il suo erede debba essere ubbidiente e comportarsi come un buon figlio nei confronti di Beatrixina purché questa conduca una vita onesta e vedovile. Istituisce sua erede la figlia Maria, moglie del maestro Giacomo de Eusebio del borgo di Alice, rettore delle scuole, nella dote a essa data come consta dal contratto rogato dal notaio di Vercelli Leonardo de la Crocia. Oltre a questa dote istituisce la figlia Maria erede particolare di 200 fiorini di Milano in moneta corrente nella città di Vercelli, che le verranno dati dal suo erede universale entro tre o quattro anni dalla morte del testatore e che con questi rimanga tacita e contenta e non possa pretendere nient’altro nei beni e nell’eredità paterna e materna. Se la predetta Maria a causa di qualche avversità rimanesse vedova potrà tornare a vivere nella casa paterna e avere vitto e vestiti decenti secondo la sua facoltà e condizione, a patto però di portare la sua dote e i predetti 200 fiorini e il loro usufrutto. Poi nominandola con la propria bocca istituisce erede particolare la figlia Agostina con 800 fiorini di Milano che le verranno consegnati o in occasione del matrimonio o del suo ingresso in convento. Tuttavia se essa dovesse morire prima di sposarsi o dovesse accadere qualcos’altro e sia senza figli sostituisce l’infrascritto erede universale nei predetti 800 fiorini e che essa intanto abbia vitto e vestiti decenti nella casa e nei beni del testatore. Vuole e ordina che Giovanni Celoria di Asigliano abbia l’incarico di trattare e di amministrare per l’infrascritto suo erede universale. Nomina tutori e curatori della figlia Agostina il notaio di Vercelli Eusebio Cocorelli e il nobile Abramo de Pettis che dovranno agire nell’interesse dei suoi figli. Nel caso in cui la moglie Beatrixina non partorisse un ultimo figlio maschio, nomina erede universale dei suoi beni il nipote Bernardino de Lueris, figlio di Bartolomeo, nominandolo con la propria bocca. Il testatore afferma che questa è la sua ultima volontà e il suo ultimo testamento e annulla ogni testamento fatto precedentemente. Vuole poi che la predetta Agostina nel caso in cui dovesse rimanere vedova o essere colpita da qualche altra avversità possa vivere nella casa paterna e che non possa sposarsi senza il consenso della madre e dei tutori.
|