CODEX 
IURIS CANONICIS 


Auctoritatae Ioannis Pauli PP. II Promulgatus
Datum Romae, die xxv Ianuarii, anno MCMLXXXIII


 LIBER I: DE NORMIS GENERALIBUS

Can. 1 - Canones huius Codicis unam Ecclesiam latinam respiciunt.

Can. 2 - Codex plerumque non definit ritus, qui in actionibus liturgicis celebrandis sunt 
servandi; quare leges liturgicae hucusque vigentes vim suam retinent, nisi earum aliqua 
Codicis canonibus sit contraria.

Can. 3 - Codicis canones initas ab Apostolica Sede cum nationibus aliisve societatibus 
politicis conventiones non abrogant neque iis derogant; eadem idcirco perinde ac in 
praesens vigere pergent, contrariis huius Codicis praescriptis minime obstantibus.

Can. 4 - Iura quaesita, itemque privilegia quae, ab Apostolica Sede ad haec usque tempora 
personis sive physicis sive iuridicis concessa, in usu sunt nec revocata, integra manent, nisi 
huius Codicis canonibus expresse revocentur.

Can. 5 - § 1. Vigentes in praesens contra horum praescripta canonum consuetudines sive 
universales sive particulares, quae ipsis canonibus huius Codicis reprobantur, prorsus 
suppressae sunt, nec in posterum reviviscere sinantur; ceterae quoque suppressae 
habeantur, nisi expresse Codice aliud caveatur, aut centenariae sint vel immemorabiles, quae 
quidem, si de iudicio Ordinarii pro locorum ac personarum adiunctis submoveri nequeunt, 
tolerari possunt.  
§ 2. Consuetudines praeter ius hucusque vigentes, sive universales sive particulares, 
servantur.

Can. 6 - § 1. Hoc Codice vim obtinente, abrogantur:  
  1_ "Codex Iuris Canonici" anno 1917 promulgatus; 
  2_ aliae quoque leges, sive universales sive particulares, praescriptis huius Codicis 
contrariae, nisi de particularibus aliud expresse caveatur; 
  3_ leges poenales quaelibet, sive universales sive particulares a Sede Apostolica latae, nisi 
in ipso hoc Codice recipiantur; 
  4_ ceterae quoque leges disciplinares universales materiam respicientes, quae hoc Codice 
ex integro ordinatur.  
§ 2. Canones huius Codicis, quatenus ius vetus referunt, aestimandi sunt ratione etiam 
canonicae traditionis habita.

TITULUS I
DE LEGIBUS ECCLESIASTICIS

Can. 7 - Lex instituitur cum promulgatur.

Can. 8 - § 1. Leges ecclesiasticae universales promulgantur per editionem in Actorum 
Apostolicae Sedis commentario officiali, nisi in casibus particularibus alius promulgandi 
modus fuerit praescriptus, et vim suam exserunt tantum expletis tribus mensibus a die qui 
Actorum numero appositus est, nisi ex natura rei illico ligent aut in ipsa lege brevior aut 
longior vacatio specialiter et expresse fuerit statuta.  
§ 2. Leges particulares promulgantur modo a legislatore determinato et obligare incipiunt 
post mensem a die promulgationis, nisi alius terminus in ipsa lege statuatur.

Can. 9 - Leges respiciunt futura, non praeterita, nisi nominatim in eisde praeteritis caveatur.

Can. 10 - Irritantes aut inhabilitantes eae tantum leges habendae sunt, quibus actum esse 
nullum aut inhabilem esse personam expresse statuitur.

Can. 11 - Legibus mere ecclesiasticis tenentur baptizati in Ecclesia catholica vel in eandem 
recepti, quique sufficienti rationis usu gaudent et, nisi aliud iure expresse caveatur, septimum 
aetatis annum expleverunt.

Can. 12 - § 1. Legibus universalibus tenentur ubique terrarum omnes pro quibus latae sunt.  
§ 2. A legibus autem universalibus, quae in certo territorio non vigent, eximuntur omnes qui 
in eo territorio actu versantur. § 3. Legibus conditis pro peculiari territorio ii subiciuntur 
proquibus latae sunt, quique ibidem domicilium vel quasi-domicilium habent et simul actu 
commorantur, firmo praescripto can. 13.

Can. 13 - § 1. Leges particulares non praesumuntur personales, sed territoriales nisi aliud 
constet.  
§ 2. Peregrini non adstringuntur:  
  1_ legibus particularibus sui territorii quamdiu ab eo absunt, nisi aut earum transgressio in 
proprio territorio noceat, aut leges sint personales; 
  2_ neque legibus territorii in quo versantur, iis exceptis quae ordini publico consulunt, aut 
actuum sollemnia determinant, aut res immobiles in territorio sitas respiciunt.  
§ 3. Vagi obligantur legibus tam universalibus quam particularibus quae vigent in loco in quo 
versantur.

Can. 14 - Leges, etiam irritantes et inhabilitantes, in dubio iuris non urgent; in dubio autem 
facti Ordinarii ab eis dispensare possunt, dummodo, si agatur de dispensatione reservata, 
concedi soleat ab auctoritate cui reservatur.

Can. 15 - § 1. Ignorantia vel error circa leges irritantes vel inhabilitantes earundem effectum 
non impediunt, nisi aliud expresse statuatur.  
§ 2. Ignorantia vel error circa legem aut poenam aut circa factum proprium aut circa factum 
alienum notorium non praesumitur; circa factum alienum non notorium praesumitur, donec 
contrarium probetur.

Can. 16 - § 1. Leges authentice interpretatur legislator et is cui potestas authentice 
interpretandi fuerit ab eodem commissa.  
§ 2. Interpretatio authentica per modum legis exhibita eandem vim habet ac lex ipsa et 
promulgari debet; si verba legis in se certa declaret tantum, valet retrorsum; si legem 
coarctet vel extendataut dubiam explicet, non retrotrahitur.  
§ 3. Interpretatio autem per modum sententiae iudicialis aut actus administrativi in re 
peculiari, vim legis non habet et ligat tantum personas atque afficit res pro quibus data est.

Can. 17 - Leges ecclesiasticae intellegendae sunt secundum propriam verborum 
significationem in textu et contextu consideratam; quae si dubia et obscura manserit, ad 
locos parallelos, si qui sint, ad legis finem ac circumstantias et ad mentem legislatoris est 
recurrendum.

Can. 18 - Leges quae poenam statuunt aut liberum iurium exercitum coarctant aut 
exceptionem a lege continent, strictae subsunt interpretationi.

Can. 19 - Si certa de re desit expressum legis sive universalis sive particularis praescriptum; 
aut consuetudo, causa, nisi sit poenalis, dirimenda est attentis legibus latis in similibus, 
generalibus iuris principiis cum aequitate canonica servatis, iurisprudentia et praxi Curiae 
Romanae, communi constantique doctorum sententia.

Can. 20 - Lex posterior abrogat priorem aut eidem derogat, si id expresse edicat aut illi sit 
directe contraria, aut totam de integro ordinet legis prioris materiam; sed lex universalis 
minime derogat iuri particulari aut speciali, nisi aliud in iure expresse caveatur.

Can. 21 - In dubio revocatio legis praeexistentis non praesumitur, sed leges posteriores ad 
priores trahendae sunt et his, quantum fieri potest, conciliandae.

Can. 22 - Leges civiles ad quas ius Ecclesiae remittit, in iure canonico iisdem cum effectibus 
serventur, quatenus iuri divino non sint contrariae et nisi aliud iure canonico caveatur.

TITULUS II
DE CONSUETUDINE

Can. 23 - Ea tantum consuetudo a communitate fidelium introducta vim legis habet, quae a 
legislatore approbata fuerit, ad normam canonum qui sequuntur.

Can. 24 - § 1. Nulla consuetudo vim legis obtinere potest, quae sit iuri divino contraria.  
§ 2. Nec vim legis obtinere potest consuetudo contra aut praeter ius canonicum, nisi sit 
rationabilis; consuetudo autem quae in iure expresse reprobatur, non est rationabilis.

Can. 25 - Nulla consuetudo vim legis obtinet, nisi a communitate legis saltem recipiendae 
capaci cum animo iuris inducendi servata fuerit.

Can. 26 - Nisi a competendi legislatore specialiter fuerit probata, consuetudo vigenti iuri 
canonico contraria aut quae est praeter legem canonicam, vim legis obtinet tantum, si 
legitime per annos triginta continuos et completos servata fuerit; contra legem vero 
canonicam, quae clausulam contineat futuras consuetudines prohibentem, sola praevalere 
potest consuetudo centenaria aut immemorabilis.

Can. 27 - Consuetudo est optima legum interpres.

Can. 28 - Firmo praescripto can. 5, consuetudo, sive contra sive praeter legem per 
contrariam consuetudinem aut legem revocatur; sed, nisi expressam de iis mentionem faciat, 
lex non revocat consuetudines centenarias aut immemorabiles, nec lex universalis 
consuetudines particulares.

TITULUS III
DE DECRETIS GENERALIBUS ET DE INSTRUCTIONIBUS

Can. 29 - Decreta generalia, quibus a legislatore competenti pro communitate legis 
recipiendae capaci communia feruntur praescripta, proprie sunt leges et reguntur praescriptis 
canonum de legibus.

Can. 30 - Qui potestate exsecutiva tantum gaudet, decretum generale, de quo in can. 29, 
ferre non valet, nisi in casibus particularibus ad normam iuris id ipsi a legislatore competenti 
expresse fuerit concessum et servatis condicionibus in actu concessionis statutis.

Can. 31 - § 1. Decreta generalia exsecutoria, quibus nempe pressius determinantur modi in 
lege applicanda servandi aut legum observantia urgetur, ferre valent, intra fines suae 
competentiae, qui potestate gaudent exsecutiva.  
§ 2. Ad decretorum promulgationem et vacationem quod attinet, de quibus in § 1, serventur 
praescripta can. 8.

Can. 32 - Decreta generalia exsecutoria eos obligant qui tenentur legibus, quarum eadem 
decreta modos applicationis determinant aut observantiam urgent.

Can. 33 - § 1. Decreta generalia exsecutoria, etiamsi edantur in directoriis aliusve nominis 
documentis, non derogant legibus, et eorum praescripta quae legibus sint contraria omni vi 
carent.  
§ 2. Eadem vim habere desinunt revocatione explicita aut implicita ab auctoritate competenti 
facta, necnon cessante lege ad cuius exsecutionem data sunt; non autem cessant resoluto 
iure statuentis nisi contrarium expresse caveatur.

Can. 34 - § 1. Instructiones, quae nempe legum praescripta declarant atque rationes in 
iisdem exsequendis servandas evolunt et determinant, ad usum eorum dantur quorum est 
curare ut leges exsecutioni mandentur, eosque in legum exsecutione obligant; eas legitime 
edunt, intra fines suae competentiae, qui potestate exsecutiva gaudent.  
§ 2. Instructionum ordinationes legibus non derogant, et si quae cum legum praescriptis 
componi nequeant, omni vi carent.  
§ 3. Vim habere desinunt instructiones non tantum revocatione explicita aut implicita 
auctoritatis competentis, quae eas edidit, eiusve superioris, sed etiam cessante lege ad quam 
declarandam vel exsecutioni mandandam datae sunt.
TITULUS IV
DE ACTIBUS ADMINISTRATIVIS SINGULARIBUS

CAPUT I
NORMAE COMMUNES

Can. 35 - Actus administrativus singularis, sive est decretum aut praeceptum sive est 
rescriptum, elici potest, intra fines suae competentiae, abeo qui potestate exsecutiva gaudet, 
firmo praescripto can. 76, § 1.

Can. 36 - § 1. Actus administrativus intellegendus est secundum propriam verborum 
significationem et communem loquendi usum; in dubio, qui ad lites referuntur aut ad poenas 
comminandas infligendasve attinent aut personae iura aliis quaesita laedunt aut adversantur 
legi incommodum privatorum, strictae subsunt interpretationi; ceteri omnes, latae.  
§ 2. Actus administrativus non debet ad alios casus praeter expressos extendi.

Can. 37 - Actus administrativus, qui forum externum respicit, scripto est consignandus; item, 
si fit in forma commissoria, actus huius exsecutionis.

Can. 38 - Actus administrativus, etiam si agatur de rescripto "Motu proprio" dato, effectu 
caret quatenus ius quaesitum laedit aut legi consuetudinive probatae contrarium est, nisi 
auctoritas competens expresse clausulam derogatoriam addiderit.

Can. 39 - Condiciones in actu administrativo tunc tantum ad validitatem censentur adiectae, 
cum per particulas "si," "nisi," "dummodo" exprimuntur.

Can. 40 - Exsecutor alicuius actus administrativi invalide suo munere fungitur, antequam 
litteras receperit earumque authenticitatem et integritatem recognoverit, nisi praevia 
earundem notitia ad ipsum auctoritate eundem actum edentis transmissa fuerit.

Can. 41 - Exsecutor actus administrativi cui committitur merum exsecutionis ministerium, 
exsecutionem huius actus denegare non potest, nisi manifesto appareat eundem actum esse 
nullum aut alia ex gravi causa sustineri non posse aut condiciones in ipso actu administrativo 
appositas non esse adimpletas; si tamen actus administrativi exsecutio adiunctorum personae 
aut loci ratione videatur inopportuna, exsecutor exsecutionem intermittat; quibus in casibus 
statim certiorem faciat auctoritatem quae actum edidit.

Can. 42 - Exsecutor actus administrativi procedere debet ad mandati normam; si autem 
condiciones essentiales in litteris appositas non impleverit ac substantialem procedendi 
formam non servaverit, irrita est exsecutio.

Can. 43 - Actus administrativi exsecutor potest alium pro suo prudenti arbitrio sibi 
substituere, nisi substitutio prohibita fuerit, aut electa industria personae, aut substituti 
persona praefinita; hisce autem in casibus exsecutori licet alteri committere actus 
praeparatorios.

Can. 44 - Actus administrativus exsecutioni mandari potest etiam ab exsecutoris successore 
in officio, nisi fuerit electa industria personae.

Can. 45 - Exsecutori fas est, si quoquo modo in actus administrativi exsecutione erraverit, 
eundem actum iterum exsecutioni mandare.

Can. 46 - Actus administrativus non cessat resoluto iure statuentis, nisi aliud iure expresse 
caveatur.

Can. 47 - Revocatio actus administrativi per alium actum administrativum auctoritatis 
competentis effectum tantummodo obtinet a momento, quo legitime notificatur personae pro 
qua datus est.

CAPUT II
DE DECRETIS ET PRAECEPTIS SINGULARIBUS

Can. 48 - Decretum singulare intellegitur actus administrativus a competenti auctoritate 
exsecutiva editus, quo secundum iuris normas pro casu particulari datur decisio aut fit 
provisio, quae natura sua petitionem ab aliquo factam non supponunt.

Can. 49 - Praeceptum singulare est decretum quo personae aut personis determinatis aliquid 
faciendum aut omittendum directe et legitime imponitur, praesertim ad legis observantiam 
urgendam.

Can. 50 - Antequam decretum singulare ferat, auctoritas necessarias notitias et probationes 
exquirat, atque, quantum fieri potest, eos audiat quorum iura laedi possint.

Can. 51 - Decretum scripto feratur expressis, saltem summarie, si agaturde decisione, 
motivis.

Can. 52 - Decretum singulare vim habet tantum quoad res de quibus datum est; eas vero 
ubique obligat, nisi aliud constet.

Can. 53 - Si decreta inter se sint contraria, peculiare, in iis quae peculariter exprimuntur, 
praevalet generali; si aeque sint pecularia aut generalia, posterius tempore obrogat priori, 
quatenus ei contrarium est.

Can. 54 - § 1. Decretum singulare, cuius applicatio committitur exsecutori, effectum habet a 
momento exsecutionis; secus a momento quo personae auctoritate ipsius decernentis 
intimatur.  
§ 2. Decretum singulare, ut urgeri possit, legitimo documento ad normam iuris intimandum 
est.

Can. 55 - Firmo praescripto cann. 37 et 51 cum gravissima ratio obstet ne scriptus decreti 
textus tradatur, decretum intimatum habetur si ei, cui destinatur, coram notario vel duobus 
testibus legatur, actis redactis, ab omnibus praesentibus subscribendis.

Can. 56 - Decretum pro intimato habetur, si is cui destinatur, rite vocatus ad decretum 
accipiendum vel audiendum, sine iusta causa non comparuerit vel subscribere recusaverit.

Can. 57 - § 1. Quoties lex iubeat decretum ferri vel ab eo, cuius interest, petitio vel recursus 
ad decretum obtinendum legitime proponatur, auctoritas competens intra tres menses a 
recepta petitione vel recursu provideat, nisi alius terminus lege praescribatur.  
§ 2. Hoc termino transacto, si decretum nondum datum fuerit, responsum praesumitur 
negativum, ad propositionem ulterioris recursus quod attinet.  
§ 3. Responsum negativum praesumptum non eximit competentem auctoritatem ab 
obligatione decretum ferendi, immo et damnum forte illatum, ad normam can. 128, 
reparandi.

Can. 58 - § 1. Decretum singulare vim habere desinit legitima revocatione ab auctoritate 
competendi facta necnon cessante lege ad cuius exsecutionem datum est.  
§ 2. Praeceptum singulare, legitimo documento non impositum, cessat resoluto iure 
praecipientis.

CAPUT III
DE RESCRIPTIS

Can. 59 - § 1. Rescriptum intellegitur actus administrativus a competenti auctoritate 
exsecutiva in scriptis elicitus, quo suapte natura, ad petitionem alicuius, conceditur 
privilegium, dispensatio aliave gratia.  
§ 2. Quae de rescriptis statuuntur praescripta, etiam de licentiae concessione necnon de 
concessionibus gratiarum vivae vocis oraculo valent, nisi aliud constet.

Can. 60 - Rescriptum quodlibet impetrari potest ab omnibus qui expresse non prohibentur.

Can. 61 - Nisi aliud constet, rescriptum impetari potest pro alio, etiam praeter eius 
assensum, et valet ante eiusdem acceptationem, salvis clausulis contrariis.

Can. 62 - Rescriptum in quo nullus datur exsecutor, effectum habet a momento quo datae 
sunt litterae; cetera, a momento exsecutionis.

Can. 63 - § 1. Validitati rescripti obstat subreptio seu reticentia veri, si in precibus expressa 
non fuerint quae secundum legem, stilum et praxim canonicam ad validitatem sunt 
experimenda, nisi agatur de rescripto gratiae, quod "Motu proprio" darum sit.  
§ 2. Item validitati rescripti obstat obreptio seu exposito falsi, sine una quidem causa motiva 
proposita sit vera.  
§ 3. Causa motiva in rescriptis quorum nullus est exsecutor, vera sit oportet tempore quo 
rescriptum datum est; in ceteris, tempore exsecutionis.

Can. 64 - Salvo iure Paenitentiariae pro foro interno, gratia a quovis dicasterio Romanae 
Curiae denegata, valide ab alio eiusdem Curiae dicasterio aliave competenti auctoritate infra 
Romanum Pontificem concedi nequit, sine assensu dicasterii quocum agi coeptum est.

Can. 65 - § 1. Salvis praescriptis §§ 2 et 3, nemo gratiam a proprio Ordinario denegatam 
ab alio Ordinario petat, nisi facta denegationis mentione; Ordinarius gratiam ne concedat, 
nisi habitis a priore Ordinario denegationis rationibus.  
§ 2. Gratia a Vicario generali vel a Vicario episcopali denegata, ab alio Vicario eiusdem 
Episcopi, etiam habitis a Vicario denegante denegationis rationibus, valide concedi nequit. § 
3. Gratia a Vicario generali vel a Vicario episcopali denegata et postea, nulla facta huius 
denegationis mentione, ab Episcopo dioecesano impetrata, invalida est; gratia autem ab 
Episcopo dioecesano denegata nequit valide, etiam facta denegationis mentione, ab eius 
Vicario generali vel Vicario episcopali, non consentiente Episcopo, impetrari.

Can. 66 - Rescriptum non fit irritum ob errorem in nomine personae cui datur vel a qua 
editur, aut loci in quo ipsa residet, aut rei dequa agitur, dummodo iudicio Ordinarii nulla sit 
de ipsa persona vel de re dubiatio.

Can. 67 - § 1. Si contingat ut de una eademque re duo rescripta inter se contraria 
impetrentur, peculiare, in iis quae peculiariter exprimuntur, praevalet generali.  
§ 2. Si sint aeque peculiaria aut generalia, prius tempore praevalet posteriori, nisi in altero 
fiat mentio expressa de priore, aut nisi prior impetrator dolo vel notabili neglegentia sua 
rescripto usus non fuerit.  
§ 3. In dubio num rescriptum irritum sit necne, recurratur ad rescribentem.

Can. 68 - Rescriptum Sedis Apostolicae in quo nullus datur exsecutor, tunc tantum debet 
Ordinario impetrantis praesentari, cum id in iisdem litteris praecipitur, aut de rebus agitur 
publicis, aut comprobari condiciones oportet.

Can. 69 - Rescriptum, cuius praesentationi nullum est definitum tempus, potest exsecutori 
exhiberi quovis tempore, modo absit fraus et dolus.

Can. 70 - Si in rescripto ipsa concessio exsecutori committatur, ipsius est pro suo prudenti 
arbitrio et conscientia gratiam concedere vel denegare.

Can. 71 - Nemo uti tenetur rescripto in sui dumtaxat favorem concesso, nisi aliunde 
obligatione canonica ad hoc teneatur.

Can. 72 - Rescripta ab Apostolica Sede concessa, quae exspiraverint, ab Episcopo 
dioecesano iusta de causa semel prorogari possunt, non tamen ultra tres menses.

Can. 73 - Per legem contrariam nulla rescripta revocantur, nisi aliud in ipsa lege caveatur.

Can. 74 - Quamvis gratia oretenus sibi concessa quis in foro interno uti possit, tenentur illam 
pro foro externo probare, quoties id legitime ab eo petatur.

Can. 75 - Si rescriptum contineat privilegium vel dispensationem, serventur insuper 
praescripta canonum qui sequuntur.

CAPUT IV
DE PRIVILEGIIS

Can. 76 - § 1. Privilegium, seu gratia in favorem certarum personarum sive physicarum sive 
iuridicarum per peculiarem actum facta, concedi potest a legislatore necnon ab auctoritate 
exsecutiva cui legislator hanc potestatem concesserit.  
§ 2. Possessio centenaria vel immemorabilis praesumptionem inducit concessi privilegii.

Can. 77 - Privilegium interpretandum est ad normam can. 36, § 1; sed ea semper adhibenda 
est interpretatio, qua privilegio aucti aliquam revera gratiam consequantur.

Can. 78 - § 1. Privilegium praesumitur perpetuum, nisi contrarium probetur.  
§ 2. Privilegium personale, quod scilicet personam sequitur, cum ipsa extinguitur.  
§ 3. Privilegium reale cessat per absolutum rei vel loci interitum; privilegium vero locale, si 
locus intra quinquaginta annos restituatur, reviviscit.

Can. 79 - Privilegium cessat per revocationem competentis auctoritatis ad normam can. 47, 
firmo praescripto can. 81.

Can. 80 - § 1. Nullum privilegium per renuntiationem cessat, nisi haec a competendi 
auctoritate fuerit accepta.  
§ 2. Privilegio in sui dumtaxat favorem concesso quaevis persona physica renuntiare potest.  
§ 3. Privilegio concesso alicui personae iuridicae, aut ratione dignitatis loci vel rei, singulae 
personae renuntiare nequeunt; nec ipsi personae iuridicae integrum est privilegio sibi 
concesso renuntiare, si renuntiatio cedat in Ecclesiae praeiudicium.

Can. 81 - Resoluto iure concedentis, privilegium non extinguitur, nisi datum fuerit cum 
clausula "ad beneplacitum nostrum" vel alia aequipollenti.

Can. 82 - Per non usum vel per usum contrarium privilegium aliis haud onerosum non 
cessat; quod vero in aliorum gravamen cedit, amittitur, si accedat legitima praescriptio.

Can. 83 - § 1. Cessat privilegium elapso tempore vel expleto numero casuum pro quibus 
concessum fuit, firmo praescripto can. 142, § 2. 
§ 2. Cessat quoque, si temporis progressu rerum adiuncta ita iudicio auctoritatis competentis 
immutata sint, ut noxium evaserit aut eius usus illicitus fiat.

Can. 84 - Qui abutitur potestate sibi ex privilegio data, privilegio ipso privari meretur; quare, 
Ordinarius, frustra monito privilegiario, graviter abutentem privet privilegio quod ipse 
concessit; quod si privilegium concessum fuerit ab Apostolica Sede, eandem Ordinarius 
certiorem facere tenetur.

CAPUT V
DE DISPENSATIONIBUS

Can. 85 - Dispensatio, seu legis mere ecclesiasticae in casu particulari relaxatio, concedi 
potest ab iis qui potestate gaudent exsecutiva intra limites suae competentiae, necnon ab illis 
quibus potestas dispensandi explicite vel implicite competit sive ipso iure sive vi legitimae 
delegationis.

Can. 86 - Dispensationi obnoxiae non sunt leges quatenus ea definiunt, quae institutorum aut 
actuum iuridicorum essentialiter sunt constitutiva.

Can. 87 - § 1. Episcopus dioecesanus fideles, quoties id ad eorundem spirituale bonum 
conferre iudicet, dispensare valet in legibus disciplinaribus tam universalibus quam 
particularibus pro suo territorio vel suis subditis a suprema Ecclesiae auctoritate latis, non 
tamen in legibus processualibus aut poenalibus, nec in iis quarum dispensatio Apostolicae 
Sedis aliive auctoritati specialiter reservatur.  
§ 2. Si difficilis sit recursus ad Sanctam Sedem et simul in mora sit periculum gravis damni, 
Ordinarius quicumque dispensare valet in iisdem legibus, etiam si dispensatio reservatur 
Sanctae Sedi, dummodo agatur de dispensatione quam ipsa in iisdem adiunctis concedere 
solet, firmo praescripto can. 291.

Can. 88 - Ordinarius loci in legibus dioecesanis atque, quoties id ad fidelium bonum 
conferre iudicet, in legibus a Concilio plenario vel provinciali aut ab Episcoporum 
conferentia latis dispensare valet.

Can. 89 - Parochus aliique presbyteri aut diaconi a lege universali et particulari dispensare 
non valent, nisi haec potestas ipsis expresse concessa sit.

Can. 90 - § 1. A lege ecclesiastica ne dispensetur sine iusta et rationabili causa, habita 
ratione adiuctorum casus et gravitatis legis a qua dispensatur; alias dispensatio illicita est, nisi 
ab ipso legislatore eiusve superiore data sit, etiam invalida.  
§ 2. Dispensatio in dubio de sufficientia causae valide et licite conceditur.

Can. 91 - Qui gaudet potestate dispensandi eam exercere valet, etiam extra territorium 
exsistens, in subditos, licet a territorio absentes, atque, nisi contrarium expresse statuatur, in 
peregrinos quoque in territorio actu degentes, necnon erga seipsum.

Can. 92 - Strictae subest interpretationi non solum dispensatio ad normam can. 36, § 1, sed 
ipsamet potestas dispensandi ad certum casum concessa.
Can. 93 - Dispensatio quae tractum habet successivum cessat iisdem modis quibus 
privilegium, necnon certa ac totali cessatione causae motivae.

TITULUS V
DE STATUTIS ET ORDINIBUS

Can. 94 - § 1. Statuta, sensu proprio, sunt ordinationes quae in universitatibus sive 
personarum sive rerum ad normam iuris conduntur, et quibus definiuntur earundem finis, 
constitutio, regimen atque agendi rationes.  
§ 2. Statutis universitatis personarum obligantur solae personae quae legitime eiusdem 
membra sunt; statutis rerum universitatis, iiqui eiusdem moderamen curant.  
§ 3. Quae statutorum praescripta vi potestatis legislativae condita et promulgata sunt, 
reguntur praescriptis canonum de legibus.

Can. 95 - § 1. Ordines sunt regulae seu normae quae servari debent in personarum 
conventibus, sive ab auctoritate ecclesiastica indictis sive a christifidelibus libere convocatis, 
necnon aliis celebrationibus, et quibus definiuntur quae ad constitutionem, moderamen et 
rerum agendarum rationes pertinent. § 2. In conventibus celebrationibusve, ii regulis ordinis 
tenentur, qui in iisdem partem habent.

TITULUS VI
DE PERSONIS PHYSICIS ET IURIDICIS

CAPUT I
DE PERSONARUM PHYSICARUM CONDICIONE CANONICA

Can. 96 - Baptismo homo Ecclesiae Christi incorporatur et in eadem constituitur persona, 
cum officiis et iuribus quae christianis, attenta quidem eorum condicione, sunt propria, 
quatenus in ecclesiastica sunt communione et nisi obstet lata legitima sanctio.

Can. 97 - § 1. Persona quae duodevigesimum aetatis annum explevit, maior est; infra hanc 
aetatem, minor.  
§ 2. Minor, ante plenum septennium, dicitur infans et censetur non sui compos, expleto 
autem septennio, usum rationis habere praesumitur.

Can. 98 - § 1. Persona maior plenum habet suorum iurium exercitium.  
§ 2. Persona minor in exercitio suorum iurium potestati obnoxia manet parentum vel 
tutorum, iis exceptis in quibus minores lege divina aut iure canonico ab eorum potestate 
exempti sunt; ad constitutionem tutorum eorumque potestatem quod attinet, serventur 
praescripta iuris civilis, nisi iure canonico aliud caveatur, aut Episcopus dioecesanus in 
certibus casibus iusta de causa per nominationem alius tutoris providendum aestimaverit.

Can. 99 - Quicumque usu rationis habitu caret, censetur non sui compos et infantibus 
assimilatur.

Can. 100 - Persona dicitur:  "incola," in loco ubi est eius domicilium; "advena," in loco ubi 
quasi-domicilium habet; "peregrinus," si versetur extra domicilium et quasi-domicilium quod 
adhuc retinet; "vagus," si nullibi domicilium habeat vel quasi-domicilium.

Can. 101 - § 1. Locus originis filii, etiam neophyti, est ille in quo cum filius natus est, 
domicilium, aut, eo deficiente, quasi-domicilium habuerunt parentes vel, si parentes non 
habuerint idem domicilium vel quasi-domicilium, mater.  
§ 2. Si agatur de filio vagorum, locus originis est ipsemet nativitatis locus; si de exposito, est 
locus in quo inventus est.

Can. 102 - § 1. Domicilium acquiritur ea in territorio alicuius paroeciae aut saltem dioecesis 
commoratione, quae aut coniuncta sit cum animo ibi perpetuo manendi si nihil inde avocet, 
aut ad quinquennium completum sit protracta.  
§ 2. Quasi-domicilium acquiritur ea commoratione in territorio alicuius paroeciae aut saltem 
dioecesis, quae aut coniuncta sit cum animo ibi manendi saltem per tres menses si nihil inde 
avocet, aut ad tres menses reapse sit protracta.  
§ 3. Domicilium vel quasi-domicilium in territorio paroeciae dicitur paroeciale; in territorio 
dioecesis, etsi non in parochia, dioecesanum.

Can. 103 - Sodales institutorum religiosorum et societatum vitae apostolicae domicilium 
acquirunt in loco ubi sita est domus cui adscribuntur; quasi-domicilium in domo ubi, ad 
normam can. 102, § 2, commorantur.

Can. 104 - Coniuges commune habeant domicilium vel quasi-domicilium; legitime 
separationis ratione vel alia iusta de causa, uterque habere potest proprium domicilium vel 
quasi-domicilium.

Can. 105 - § 1. Minor necessario retinet domicilium et quasi-domicilium illius, cuius 
potestati subicitur.  Infantia egressus potest etiam quasi-domicilium proprium acquirere; 
atque legitime ad normam iuris civilis emancipatus, etiam proprium domicilium.  
§ 2. Quicumque alia ratione quam minoritate, in tutelam vel curatelam legitime traditus est 
alterius, domicilium et quasi-domicilium habet tutoris vel curatoris.

Can. 106 - Domicilium et quasi-domicilium amittitur discessione a loco cum animo non 
revertendi, salvo praescripto can. 105.

Can. 107 - § 1. Tum per domicilium tum per quasi-domicilium suum quisque parochum et 
Ordinarium sortitur.  
§ 2. Proprius vagi parochus vel Ordinarius est parochus vel Ordinarius loci in quo vagus 
actu commoratur.  
§ 3. Illius quoque qui non habet nisi domicilium vel quasi-domicilium dioecesanum, parochus 
proprius est parochus loci in quo actu commoratur.

Can. 108 - § 1. Consanguinitas computatur per lineas et gradus.  
§ 2. In linea recta tot sunt gradus quot generationes, seu quot personae, stipite dempto.  
§ 3. In linea obliqua tot sunt gradus quot personae in utraque simul linea, stipite dempto.

Can. 109 - § 1. Affinitur oritur ex matrimonio valido, etsi non consummato, atque viget inter 
virum et mulieris consanguineos, itemque mulierem inter et viri consanguineos.  
§ 2. Ita computantur ut qui sunt consanguinei viri, iidem in eadem linea et gradu sint affines 
mulieris, et vice versa.

Can. 110 - Filii, qui ad normam legis civilis adoptati sint, habentur ut filii eius vel eorum qui 
eos adoptaverint.

Can. 111 - § 1. Ecclesiae latinae per receptum baptismum adscribitur filius parentum, qui ad 
eam pertineant vel, si alteruter ad eam nonpertineat, ambo concordi voluntate optaverint ut 
proles in Ecclesia latina baptizaretur; quodsi concors voluntas desit, Ecclesiae rituali ad 
quam pater petinet adscribitur.  
§ 2. Quilibet baptizandus qui partum decimum aetatis annum expleverit, libere potest eligere 
ut in Ecclesia latina vel in alia Ecclesia rituali sui iuris baptizetur; quo in casu, ipse ad eam 
Ecclesiam pertinet quam elegerit.

Can. 112 - § 1. Post receptum baptismum, alii Ecclesiae ritualis sui iuris adscribuntur:  
  1_ qui licentiam ab Apostolica Sede obtinuerit; 
  2_ coniux qui, in matrimonio ineundo vel eo durante, ad Ecclesiam ritualem sui iuris alterius 
coniugis se transire declaraverit; matrimonio autem soluto, libere potest ad latinam Ecclesiam 
redire; 
  3_ filii eorum, de quibus in nn. 1 et 2, ante decimum quartum aetatis annum completum 
itemque, in matrimonio mixto, filii partis catholicae quae ad aliam Ecclesiam ritualem legitime 
transierit; adepta vero hac aetate, iidem possunt ad latinam Ecclesiam redire.  
§ 2. Mos, quamvis diuturnus, sacramenta secundum ritum alicuius Ecclesiae ritualis sui iuris 
recipiendi, non secumfert adscriptionem eidem Ecclesiae.

CAPUT II
DE PERSONIS IURIDICIS

Can. 113 - § 1. Catholica Ecclesia et Apostolica Sedes, moralis personae rationem habent 
ex ipsa ordinatione divina.  
§ 2. Sunt etiam in Ecclesia, praeter personas physicas, personae iuridicae, subiecta scilicet 
in iure canonico obligationum et iurium quae ipsarum indoli congruunt.

Can. 114 - § 1. Personae iuridicae constituuntur aut ex ipso iuris praescripto aut ex speciali 
competentis auctoritatis concessione per decretum data, universitates sive personarum sive 
rerum in finem missioni Ecclesiae congruentem, qui singulorum finem transcendit, ordinatae.  
§ 2. Fines, de quibus in § 1, intelleguntur qui ad opera pietatis, apostolatus vel caritatis sive 
spiritualis sive temporalis attinent.  
§ 3. Auctoritas Ecclesiae competens personalitatem iuridicam ne conferat nisi iis personarum 
aut rerum universitatibus, quae finem persequuntur reapse utilem atque, omnibus perpensis, 
mediis gaudent quae sufficere posse praevidentur ad finem praestitutum assequendum.

Can. 115 - § 1. Personae iuridicae in Ecclesia sunt aut universitates personarum aut 
universitates rerum.  
§ 2. Universitas personarum, quae quidem nonnisi ex tribus saltem personis constitui potest, 
est collegialis, si eius actionem determinant membra, in decisionibus ferendis concurrentia, 
sive aequali iure sive non, ad normam iuris et statutorum; secus est non collegialis.  
§ 3. Universitas rerum seu fundatio autonoma constat bonis seu rebus, sive spiritualibus sive 
materialibus, eamque, ad normam iuris et statutorum, moderantur sive una vel plures 
personae physicae sive collegium.

Can. 116 - § 1. Personae iuridicae publicae sunt universitates personarum seu rerum, quae 
ab ecclesiastica auctoritate competenti constituuntur ut intra fines sibi praestitutos nomine 
Ecclesiae, ad normam praescriptorum iuris, munus proprium intuitu boni publici ipsis 
commissum expleant; ceterae personae iuridicae sunt privatae.  
§ 2. Personae iuridicae publicae hac personalitate donantur sive ipso iure sive speciali 
competentis auctoritatis decreto eandem expresse concedenti; personae iuridicae privatae 
hac personalitate donantur tantum per speciale competentis auctoritatis decretum eandem 
personalitatem expresse concedens.

Can. 117 - Nulla personarum vel rerum universitas personalitatem iuridicam obtinere 
intendens, eandem consequi valet nisi ipsius statuta a competenti auctoritate sint probata.

Can. 118 - Personam iuridicam publicam repraesentant, eius nomine agentes, ii quibus iure 
universali vel particulari aut propriis statutis haec competentia agnoscitur; personam 
iuridicam privatam, ii quibus eadem competentia per statuta tribuitur.

Can. 119 - Ad actus collegiales quod attinet, nisi iure vel statutis aliud caveatur:  
  1_ si agatur de electionibus, id vim habet iuris, quod, praesente quidem maiore parte 
eorum qui convocari debent, placuerit parti absolute maiori eorum qui sunt praesentes; post 
duo inefficacia scrutinia, suffragatio fiat super duobus candidatis qui maiorem suffragiorum 
partem obtinuerint, vel, si sunt plures, super duobus aetate senioribus; post tertium 
scrutinium, si paritas maneat, ille electus habeatur qui senior sit aetate; 
  2_ si agatur de aliis negotiis, id vim habet iuris, quod, praesente quidem maiore parte 
eorum qui convocari debent, placuerit parti absolute maiori eorum qui sunt praesentes; quod 
si post duo scrutinia suffragia aequalia fuerint, praeses suo voto paritatem dirimere potest; 
  3_ quod autem omnes uti singulos tangit, ab omnibus approbari debet.

Can. 120 - § 1. Personae iuridica natura sua perpetua est; extinguitur tamen si a competenti 
auctoritate legitime supprimantur aut per centum annorum spatium agere desierit; persona 
iuridica privata insuper extinguitur, si ipsa consociatio ad normam statutorum dissolvatur, aut 
si, de iudicio auctoritatis competentis, ipsa fundatio ad normam statutorum esse desierit. 
§ 2. Si vel unum ex personae iuridicae collegialis membris supersit, et personarum 
universitas secundum statuta esse non desierit, exercitium omnium iurium universitatis illi 
membro competit.

Can. 121 - Si universitates sive personarum sive rerum, quae sunt personae iuridicae 
publicae, ita coniungantur ut ex iisdem una constituatur universitas personalitae iuridica et 
ipsa pollens, nova haec persona iuridica bona iuraque patrimonialia prioribus propria obtinet 
atque onera suscipit, quibus eaedem gravabantur; ad destinationem autem praesertim 
bonorum et ad onerum adimpletionem quod attinet, fundatorum oblatorumque voluntas 
atque iura quaesita salva esse debent.

Can. 122 - Si universitas, quae gaudet personalitate iuridica publica, ita dividatur ut aut illius 
pars alii personae iuridicae uniatur aut ex parte dismembrata distincta persona iuridica 
publica erigatur, auctoritas ecclesiastica, cui divisio competat, curare debet per se vel per 
exsecutorem, servatis quidem in primis tum fundatorum ac oblatorum voluntate tum iuribus 
quaesitis tum probatis statutis:  
  1_ ut communia, quae dividi possunt, bona atque iura patrimonialia necnon aes alienum 
aliaque onera dividantur inter personas iuridicas, de quibus agitur, debita cum proportione 
ex aequo et bono, ratione habita omnium adiunctorum et necessitatum utriusque; 
  2_ ut usus et ususfructus communium bonorum, quae divisioni obnoxia non sunt, utrique 
personae iuridicae cedant, oneraque iisdempropria utrique imponantur, servata item debita 
proportione ex aequo et bono definienda.

Can. 123 - Extincta persona iuridica publica, destinatio eiusdem bonorum iuriumque 
patrimonialium itemque onerum regitur iure et statutis, quae, si sileant, obveniunt personae 
iuridicae immediate superiori, salvis semper fundatorum vel oblatorum voluntate necnon 
iuribus quaesitis; extincta persona iuridica privata, eiusdem bonorum et onerum destinatio 
statutis regitur.

TITULUS VII
DE ACTIBUS IURIDICIS

Can. 124 - § 1. Ad validitatem actus iuridici requiritur ut a persona habili sit positus, atque in 
eodem adsint quae actum ipsum essentialiter constituunt, necnon sollemnia et requisita iure 
ad validitatem actus imposita.  
§ 2. Actus iuridicus quoad sua elementa externa rite positus praesumitur validus.

Can. 125 - § 1. Actus positus ex vi ab extrinseco personae illata, cui ipsa nequaquam 
resistere potuit, pro infecto habetur. § 2. Actus positus ex metu gravi, iniuste incusso, aut ex 
dolo, valet, nisi aliud iure caveatur; sed potest per sententiam iudicis rescindi, sive ad 
instantiam partis laesae eiusve in iure successorum sive ex officio.

Can. 126 - Actus positus ex ignorantia aut ex errore, qui versetur circa id quod eius 
substantiam constituit, aut qui recidit in condicionem sine qua non, irritus est; secus valet, nisi 
aliud iure caveatur, sed actus ex ignorantia aut ex errore initus locum dare potest actioni 
rescissoriae ad normam iuris.

Can. 127 - § 1. Cum iure statuatur ad actus ponendos Superiorem indigere consensu aut 
consilio alicuius collegii vel personarum coetus, convocari debet collegium vel coetus ad 
normam can. 166, nisi, cum agatur de consilio tantum exquirendo, aliter iure particulari aut 
proprio cautum sit; ut autem actus valeant requiritur ut obtineatur consensus partis absolute 
maioris eorum qui sunt praesentes aut omnium exquiratur consilium.  
§ 2. Cum iure statuatur ad actus ponendos Superiorem indigere consensu aut consilio 
aliquarum personarum, uti singularum:  
  1_ si consensus exigatur, invalidus est actus Superioris consensum earum personarum non 
exquirentis aut contra earum vel alicuius votum agentis; 
  2_ si consilium exigatur, invalidus est actus Superioris easdem personas non audientis; 
Superior, licet nulla obligatione teneatur accedendi ad earundem votum, etsi concors, tamen 
sine praevalenti ratione, suo iudicio aestimanda, ab earundem voto, praesertim concordi, ne 
discedat.  
§ 3. Omnes quorum consensus aut consilium requiritur, obligatione tenentur sententiam suam 
sincere proferendi atque, si negotiorum gravitas id postulate, secretum sedulo servandi; quae 
quidem obligatio a Superiore urgeri potest.

Can. 128 - Quicunque illegitime actu iuridico, immo quovis alio actu dolo vel culpa posito, 
alteri damnum infert, obligatione tenetur damnum illatum reparandi.

TITULUS VIII
DE POTESTATE REGIMINIS

Can. 129 - § 1. Potestatis regiminis, quae quidem ex divina institutione est in Ecclesia et 
etiam potestas iurisdictionis vocatur, ad normam praescriptorum iuris, habilis sunt qui ordine 
sacro sunt insigniti.  
§ 2. In exercitio eiusdem potestatis, christifideles laici ad normam iuris cooperari possunt.

Can. 130 - Potestas regiminis de se exercetur pro foro externo, quandoque tamen pro solo 
foro interno, ita quidem ut effectus quos eius exercitium natum est habere pro foro externo, 
in hoc foro non recognoscantur, nisi quatenus id determinatis pro casibus iure statuatur.

Can. 131 - § 1. Potestas regiminis ordinaria ea est, quae ipso iure alicui officio adnectitur; 
delegata, quae ipsi personae non mediante officio conceditur.  
§ 2. Potestas regiminis ordinaria potest esse sive propria sive vicaria.  
§ 3. Ei qui delegatum se asserit, onus probandae delegationis incumbit.
Can. 132 - § 1. Facultates habituales reguntur praescriptis de potestate delegata.  
§ 2. Attamen nisi in eius concessione aliud expresse caveatur aut electa sit industria 
personae, facultas habitualis Ordinario concessa non perimitur resoluto iure Ordinarii cui 
concessa est, etiamsi ipse eam exsequi coeperit, sed transit ad quemvis Ordinarium qui ipsi 
in regimine succedit.

Can. 133 - § 1. Delegatus qui sive circa res sive circa personas mandati sui fines excedit, 
nihil agit.  
§ 2. Fines sui mandati excercere non intellegitur delegatus qui aliomodo ac in mandato 
determinatur, ea peragit ad quae delegatus est, nisi modus ab ipso delegante ad validitatem 
fuerit praescriptus.

Can. 134 - § 1. Nomine Ordinarii in iure intelleguntur, praeter Romanum Pontificem, 
Episcopi dioecesani aliique qui, etsi ad interim tantum, praepositi sunt alicui Ecclesiae 
particulari vel communitati eidem aequiparatae ad normam can. 368, necnon qui in iisdem 
generali gaudent potestate exsecutiva ordinaria, nempe Vicarii generales et episcopales; 
itemque, pro suis sodalibus, Superiores maiores clericalium institutorum religiosorum iuris 
pontificii et clericalium societatum vitae apostolicae iuris pontificii, qui ordinaria saltem 
potestate exsecutiva pollent. 
§ 2. Nomine Ordinarii loci intelleguntur omnes qui in § 1 recensentur, exceptis Superioribus 
institutorum religiosorum et societatum vitae apostolicae.  
§ 3. Quae in canonibus nominatim Episcopo dioecesano, in ambitu potestatis exsecutivae 
tribuuntur, intelleguntur competere dumtaxat Episcopo dioecesano aliisque ipsi in can. 381, 
§ 2 aequiparatis, exclusis Vicario generali et episcopali, nisi de speciali mandato.

Can. 135 - § 1. Potestas regiminis distinguitur in legislativam, exsecutivam et iudicialem.  
§ 2. Potestas legislativa exercenda est modo iure praescripto, et ea qua in Ecclesia gaudet 
legislator infra auctoritatem supremam, valide delegari nequit, nisi aliud iure explicite 
caveatur; a legislatore inferiore lex iuri superiori contraria valide ferri nequit.  
§ 3. Potestas iudicialis, qua gaudent iudices aut collegia iudicialia, exercenda est modo iure 
praescripto, et delegari nequit, nisi ad actus cuivis decreto aut sententia praeparatorios 
perficiendos.  
§ 4. Ad potestatis exsecutivae exercitium quod attinet, serventur praescripta canonum qui 
sequuntur.

Can. 136 - Potestatem exsecutivam aliquis, licet extra territorium exsistens, exercere valet in 
subditos, etiam a territorio absentes, nisi aliud ex rei natura aut ex iuris praescripto constet; 
in peregrinos in territorio actu degentes, si agatur defavoribus concedendis aut de 
exsecutioni mandandis sive legibus universalibus sive legibus particularibus, quibus ipsi ad 
normam can. 13, § 2, n. 2 tenentur.

Can. 137 - § 1. Potestas exsecutiva ordinaria delegari potest tum ad actum tum ad 
universitatem casuum, nisi aliud iure expresse caveatur.  
§ 2. Potestas exsecutiva ab Apostolica Sede delegata subdelegari potest sive ad actum sive 
ad universitatem casuum, nisi electa fuerit industria personae aut subdelegatio fuerit expresse 
prohibita.  
§ 3. Potestas exsecutiva delegata ab alia auctoritate potestatem ordinariam habente, si ad 
universitatem casuum delegata sit, in singulis tantum casibus subdelegari potest; si vero ad 
actum aut ad actus determinatos delegata sit, subdelegari nequit, nisi de expressa delegantis 
concessione.  
§ 4. Nulla potestas subdelegata iterum subdelegari potest, nisi id expresse a delegante 
concessum fuerit.

Can. 138 - Potestas exsecutiva ordinaria necnon potestas ad universitatem casuum 
delegata, late interpretanda est, alia vero quaelibet stricte; cui tamen delegata potestas est, 
ea quoque intelleguntur concessa sine quibus eadem potestas exerceri nequit.

Can. 139 - § 1. Nisi aliud iure statuatur, eo quod quis aliquam auctoritatem, etiam 
superiorem, competentem adeat, non suspenditur alius auctoritatis competentis exsecutiva 
potestas, sive haec ordinaria est sive delegata.  
§ 2. Causae tamen ad superiorem auctoritatem delatae ne se immisceat inferior, nisi ex gravi 
urgetique causa; quo in casu statim superiorem de re moneat.

Can. 140 - § 1. Pluribus in solidum ad idem negotium agendum delegatis, qui prius negotium 
tractare inchoaverit alios ab eodem agendo excludit, nisi postea impeditus fuerit aut in 
negotio peragendo ulterius procedere noluerit.  
§ 2. Pluribus collegialiter ad negotium agendum delegatis, omnes procedere debent ad 
normam can. 119, nisi in mandato aliud cautum sit.  
§ 3. Potestas exsecutiva pluribus delegata, praesumitur iisdem delegata in solidum.

Can. 141 - Pluribus successive delegatis, ille negotium expediat, cuius mandatum anterius 
est, nec postea revocatum fuit.

Can. 142 - § 1. Potestas delegata extinguitur:  expleto mandato; elapso tempore vel 
exhausto numero casuum pro quibus concessa fuit; cessante causa finali delegationis; 
revocatione delegantis delegato directe intimata necnon renuntiatione delegati deleganti 
significata et eo acceptata; non autem resoluto iure delegantis, nisi id ex appositis clausulis 
appareat.  
§ 2. Actus tamen ex potestate delegat, quae exercetur pro solo foro interno, per 
inadvertentiam positus, elapso concessionis tempore, validus est.

Can. 143 - § 1. Potestas ordinaria extinguitur amisso officio cui adnectitur.  
§ 2. Nisi aliud iure caveatur, suspenditur potestas ordinaria, si contra privationem vel 
amotionem ab officio legitime appellatur vel recursus interponitur.

Can. 144 - § 1. In errore communi de facto aut de iure, itemque in dubio positivo et 
probabili sive iuris sive facti, supplet Ecclesia, pro foro tam externo quam interno, 
potestatem regiminis exsecutivam.  
§ 2. Eadem norma applicatur facultatibus de quibus in cann. 882, 883, 966, et 1111, § 1.

TITULUS IX
DE OFFICIIS ECCLESIASTICIS

Can. 145 - § 1. Officium ecclesiasticum est quodlibet munus ordinatione sive divina sive 
ecclesiastica stabiliter constitutum in finem spiritualem exercendum.  
§ 2. Obligationes et iura singulis officiis ecclesiasticis propria definiuntur sive ipso iure quo 
officium constituitur, sive decreto auctoritatis competentis quo constituitur simul et confertur.

CAPUT I
DE PROVISIONE OFFICII ECCLESIASTICI

Can. 146 - Officium ecclesiasticum sine provisione canonica valide obtineri nequit.

Can. 147 - Provisio officii ecclesiastici fit:  per liberam collationem ab auctoritate 
ecclesiastica competenti; per institutionem ab eadem datam, si praecesserit praesentatio; per 
confirmationem vel admissionem ab eadem factam, si praecesserit electio vel postulatio; 
tandem per simplecem electionem et electi acceptationem, si electio non egeat 
confirmatione.

Can. 148 - Auctoritati, cuius est officia erigere, innovare et supprimere, eorundem provisio 
quoque competit, nisi aliud iure statuatur.

Can. 149 - § 1. Ut ad officum ecclesiasticum quis promoveatur, debet esse in Ecclesiae 
communione necnon idoneus, scilicet iis qualitatibus praeditus, quae iure universali vel 
particulari aut lege fundationis ad idem officium requiritur.  
§ 2. Provisio officii ecclesiastici facta illi qui caret qualitatibus requisitis, irrita tantum est, si 
qualitates iure universali vel particulari aut lege fundationis ad validitatem provisionis 
expresse exigantur; secus valida est, sed rescindi potest per decretum auctoritatis 
competentis aut per sententiam tribunalis administrativi.  
§ 3. Provisio officii simoniace facta ipso iure irrita est.

Can. 150 - Officium secumferens plenam animarum curam, ad quam adimplendam ordinis 
sacerdotalis exercitium requiritur, ei qui sacerdotio nondum auctus est valide conferri nequit.

Can. 151 - Provisio officii animarum curam secumferentis, sine gravi causa ne differatur.

Can. 152 - Nemini conferantur duo vel plura officia incompatibilia, videlicet quae una simul 
ab eodem adimpleri nequeunt.

Can. 153 - § 1. Provisio officii de iure non vacantis est ipso facto irrita, nec subsequenti 
vacatione convalescit.  
§ 2. Si tamen agatur de officio quod de iure ad tempus determinatum confertur, provisio 
intra sex menses ante expletum hoc tempus fieri potest, et effectum habet a die officii 
vacationis.  
§ 3. Promissio alicuius officii, a quocumque est facta, nullum parit iuridicum effectum.

Can. 154 - Officium de iure vacans, quod forte adhuc ab aliquo illegitime possidetur, 
conferri potest, dummodo rite declaratum fuerit eam possessionem non esse legitimam, et de 
hac declaratione mentio fiat in litteris collationis.

Can. 155 - Qui, vicem alterius neglegentis vel impediti supplens, officium confert, nullam 
inde potestatem acquirit in personam cui collatum est, sed huius condicio iuridica perinde 
constituitur, ac si provisio ad ordinariam iuris normam peracta fuisset.

Can. 156 - Cuiuslibet officii provisio scripto consignetur.

Art. 1
DE LIBERA COLLATIONE

Can. 157 - Nisi aliud explicite iure statuatur.  Episcopi dioecesani est libera collatione 
providere officiis ecclesiasticis in propria Ecclesia particulari.

Art. 2
DE PRAESENTATIONE

Can. 158 - § 1. Praesentatio ad officium ecclesiasticum ab eo, cui ius praesentandi 
competit, fieri debet auctoritati cuius est ad officium de quo agitur institutionem dare, et 
quidem, nisi aliud legitime cautum sit, intra tres menses ab habita vacationis officii notitia.  
§ 2. Si ius praesentationis cuidam collegio aut coetui personarum competat, praesentandus 
designetur servatis cann. 165 - 179 praescriptis.

Can. 159 - Nemo invitus praesentetur; quare qui praesentandus proponitur, mentem suam 
rogatus, nisi intra octiduum utile recuset, praesentari potest.

Can. 160 - § 1. Qui iure praesentationis gaudet, unum aut etiam plures, et quidem tum una 
simul tum successive, praesentare potest.  
§ 2. Nemo potest seipsum praesentare; potest autem collegium aut coetus personarum 
aliquem suum sodalem praesentare.

Can. 161 - § 1. Nisi aliud iure statuatur, potest qui aliquem praesentaverit non idoneum 
repertum, altera tantum vice, intra mensem, alium candidatum praesentare.  
§ 2. Si praesentatus ante institutionem factam renuntiaverit aut de vita decesserit, potest qui 
iure praesentandi pollet, intra mensem ab habita renuntiationis aut mortis notitia, ius suum 
rursus exercere.

Can. 162 - Qui intra tempus utile, ad normam can. 158, § 1 et can. 161 praesentationem 
non fecerit, itemque qui bis praesentaverit non idoneum repertum, pro eo casu ius 
praesentationis amittit, atque auctoritati, cuius est institutionem dare, competit libere 
providere officio vacanti, assentiente tamen proprio provisi Ordinario.

Can. 163 - Auctoritas, cui ad normam iuris competit praesentatum instituere, instituat 
legitime praesentatum quem idoneum reppererit et qui acceptaverit; quod si plures legitime 
praesentati idonei repertisint, eorundem unum instituere debet.

Art. 3
DE ELECTIONE

Can. 164 - Nisi aliud iure provisum fuerit, in electionibus canonicis serventur praescripta 
canonum qui sequuntur.

Can. 165 - Nisi aliud iure aut legitimis collegii vel coetus statutis cautum sit, si cui collegio 
aut coetui personarum sit ius eligendi ad officium, electio ne differatur ultra trimestre utile 
computandum ab habita notitia vacationis officii; quo termino inutiliter elapso, auctoritas 
ecclesiastica, cui ius confirmandae electionis vel ius providendi successive competit, officio 
vacanti libere provideat.

Can. 166 - § 1. Collegii aut coetus praeses convocet omnes ad collegium aut ad coetum 
pertinentes; convocatio autem, quando personalis esse debet, valet, si fiat in loco domicilii 
vel quasi-domicilii aut in loco commorationis.  
§ 2. Si quis ex vocandis neglectus et ideo absens fuerit, electio valet; attamen ad eiusdem 
instantiam, probata quidem praeteritione et absentia, electio, etiam si confirmata fuerit, a 
competenti auctoritate rescindi debet, dummodo iuridice constet recursum saltem intra 
triduum ab habita notitia electionis fuisse transmissum.  
§ 3. Quod si plures quam tertia pars electorum neglecti fuerint, electio est ipso iure nulla, nisi 
omnes neglecti reapse interfuerint.

Can. 167 - § 1. Convocatione legitima facta, suffragium ferendi ius habent praesentes die et 
loco in eadem convocatione determinatis, exclusa, nisi aliud statutis legitime caveatur, 
facultate ferendi suffragia sive per epistolam sive per procuratorem.  
§ 2. Si quis ex electoribus praesens in ea domo sit, in qua fit electio, sed electioni ob 
infirmam valetudinem interesse nequeat, suffragium eius scriptum a scrutatoribus exquiratur.

Can. 168 - Etsi quis plures ob titulos ius habeat ferendi nomine proprio suffragii, non potest 
nisi unicum suffragium ferre.

Can. 169 - Ut valida sit electio, nemo ad suffragium admitti potest, qui ad collegium vel 
coetum non pertineat.

Can. 170 - Electio, cuius libertas quoquo modo reapse impedita fuerit, ipso iure invalida est.
Can. 171 - § 1. Inhabiles sunt ad suffragium ferendum:  
  1_ incapax actus humani; 
  2_ carens voce activa; 
  3_ poena excommunicationis innodatus sive per sententiam iudicialem sive per decretum 
quo poena irrogatur vel declaratur; 
  4_ qui ab Ecclesiae communione notorie defecit.  
§ 2. Si quis ex praedictis admittatur, eius suffragium est nullum, sed electio valet, nisi constet, 
eo dempto, electum non rettulisse requisitum suffragiorum numerum.

Can. 172 - § 1. Suffragium, ut validum sit, esse debet:  
  1_ liberum; ideoque invalidum est suffragium eius, qui metu gravi aut dolo, directe vel 
indirecte, adactus fuerit ad eligendam certam personam aut diversas personas disiunctive; 
  2_ secretum, certum, absolutum, determinatum.  
§ 2. Condiciones ante electionem suffragio appositae tamquam non adiectae habeantur.

Can. 173 - § 1. Antequam incipiat electio, deputentur e gremio collegii aut coetus duo 
saltem scrutatores.  
§ 2. Scrutatores suffragia colligant et coram praeside electionis inspiciant an schedularum 
numerus respondeat numero electorum, suffragia ipsa scrutentur palamque faciant quot 
quisque rettulerit.  
§ 3. Si numerus suffragiorum superet numerum eligentium, nihil est actum.  
§ 4. Omnia electionis acta ab eo qui actuarii munere fungitur accurate describantur, et saltem 
ab eodem actuario, praeside ac scrutatoribus subscripta, in collegii tabulario diligenter 
asserventur.

Can. 174 - § 1. Electio, nisi aliud iure aut statutis caveatur, fieri etiam potest per 
compromissum, dummodo nempe electores, unanimi et scripto consensu, in unum vel plures 
idoneos sive de gremio sive extraneos ius eligendi pro ea vice transferant, qui nomine 
omnium ex recepta facultate eligant.  
§ 2. Si agatur de collegio aut coetu ex solis clericis constanti, compromissarii in sacris 
debent esse constituti; secus electio est invalida.  
§ 3. Compromissarii debent iuris praescripta de electione servare atque, ad validitatem 
electionis, condiciones compromisso appositas, iuri non contrarias, observare; condiciones 
autem iuri contrariae pro non appositis habeantur.


Can. 175 - Cessat compromissum et ius suffragium ferendi redit ad compromittentes:  
  1_ revocatione a collegio aut coetu facta, re integra; 
  2_ non impleta aliqua condicione compromisso apposita; 
  3_ electione absoluta, si fuerit nulla.

Can. 176 - Nisi aliud iure aut statutis caveatur, is electus habeatur et a collegii aut coetus 
praeside proclametur, qui requisitum suffragiorum numerum rettulerit, ad normam can. 119, 
n. 1.

Can. 177 - § 1. Electio illico intimanda est electo, qui debet intra octiduum utile a recepta 
intimatione significare collegii aut coetus praesidi utrum electionem acceptet necne; secus 
electio effectum non habet.  
§ 2. Si electus non acceptaverit, omne ius ex electione amittit nec subsequenti acceptatione 
convalescit, sed rursus eligi potest; collegium autem aut coetus intra mensem a cognita non-
acceptatione ad novam electionem procedere debet.

Can. 178 - Electus, acceptata electione, quae confirmatione non egeat, officium pleno iure 
statim obtinet; secus non aquirit nisi ius ad rem.

Can. 179 - § 1. Electus, si electio confirmatione indigeat, intra octiduum utilea die acceptate 
electionis confirmationem ab auctoritate competenti petere per se vel per alium debet; secus 
omni iure privatur, nisi probaverit se a petenda confirmatione iusto impedimento detentum 
fuisse.  
§ 2. Competens auctoritas, si electum repperit idoneum ad normam can. 149, § 1, et electio 
ad normam iuris fuerit peracta, confirmationem denegare nequit.  
§ 3. Confirmatio in scriptis dari debet.  
§ 4. Ante intimatam confirmationem, electo non licet sese immiscere administrationi officii 
sive in spiritualibus sive in temporalibus et actus ab eo forte positi nulli sunt.  
§ 5. Intimata confirmatione, electus pleno iure officium obtinet, nisi aliud iure caveatur.

Art. 4
DE POSTULATIONE

Can. 180 - § 1. Si electioni illius quem electores aptiorem putent ac praeferant 
impedimentum canonicum obstet, super quo dispensatio concedi possit ac soleat, suis ipsi 
suffragiis eum possunt, nisi aliud iure caveatur, a competenti auctoritate postulare.  
§ 2. Compromissarii postulare nequeunt, nisi id in compromisso fuerit expressum.

Can. 181 - § 1. Ut postulatio vim habeat, requiruntur saltem duae tertiae partes 
suffragiorum.  
§ 2. Suffragium pro postulatione exprimi debet per verbum: "postulo," aut aequivalens; 
formula:  "eligo vel postulo," aut aequipollens, valet pro electione, si impedimentum non 
exsistat, secus pro postulatione.

Can. 182 - § 1. Postulatio a praeside intra octiduum utile mitti debet ad auctoritatem 
competentem ad quam pertinet electionem confirmare cuius est dispensationem de 
impedimento concedere, aut si hanc potestatem non habeat, eandem ab auctoritate 
superiore petere; si non requiritur confirmatio, postulatio mitti debet ad auctoritatem 
competentem ut dispensatio concedatur.  
§ 2. Si intra praescriptum tempus postulatio missa non fuerit, ipso facto nulla est, et 
collegium vel coetus pro ea vice privatur iure eligendi aut postulandi nisi probetur praesidem 
a mittenda postulatione iusto fuisse detentum impedimento aut dolo vel neglegentia ab 
eadem tempore opportuno mittenda abstinuisse. § 3. Postulato nullum ius acquiritur ex 
postulatione; eam admittendi auctoritas competens obligatione non tenetur.  
§ 4. Factam auctoritati competenti postulationem electores revocare non possunt, nisi 
auctoritate consentiente.

Can. 183 - § 1. Non admissa ab auctoritate competenti postulatione, ius eligendi ad 
collegium vel coetum redit.  
§ 2. Quod si postulatio admissa fuerit, id significetur postulato, qui respondere debet ad 
normam can. 177, § 1. 
§ 3. Qui admissam postulationem acceptat, pleno iure statim officium obtinet.

CAPUT II
DE AMISSIONE OFFICII ECCLESIASTICI

Can. 184 - § 1. Amittitur officium ecclesiasticum lapsu temporis praefiniti, expleta aetate 
iure definita, renuntiatione, translatione, amotione necnon privatione.  
§ 2. Resoluto quovis modo iure auctoritatis a qua fuit collatum, officium ecclesiasticum non 
amittitur, nisi aliud iure caveatur.  
§ 3. Officii amissio, quae effectum sortita est, quam primum omnibus nota fiat, quibus 
aliquod ius in officii provisionem competit.

Can. 185 - Ei, qui ob impletam aetatem aut renuntiationem acceptatam officium amittit, 
titulus emeriti conferri potest.

Can. 186 - Lapsu temporis praefiniti vel adimpleta aetate, amissio officii effectum habet 
tantum a momento, quo a competenti auctoritate scripto intimatur.

Art. 1
DE RENUNTIATIONE

Can. 187 - Quisquis sui compos potest officio ecclesiastico iusta de causa renuntiare.

Can. 188 - Renuntiatio ex metu gravi, iniuste incusso, dolo vel errore substantiali aut 
simoniace facta, ipso iure irrita est.

Can. 189 - § 1. Renuntiatio, ut valeat, sive acceptatione eget sive non, auctoritati fieri debet 
cui provisio ad officium de quo agitur pertinet, et quidem scripto vel oretenus coram duobus 
testibus.  
§ 2. Auctoritas renuntiationem iusta et proportionata causa non innixam ne acceptet.  
§ 3. Renuntiatio quae acceptatione indiget, nisi intra tres menses acceptetur, omni vi caret; 
quae acceptatione non indiget effectum sortitur communicatione renuntiantis ad normam iuris 
facta.  
§ 4. Renuntiatio, quamdiu effectum sortita non fuerit, a renuntiante revocari potest; effectu 
secuto revocari nequit, sed qui renuntiavit, officium alio ex titulo consequi potest.

Art. 2
DE TRANSLATIONE

Can. 190 - § 1. Translatio ab eo tantum fieri potest, qui ius habet providendi officio quod 
amittitur et simul officio quod comittitur.  
§ 2. Si translatio fiat invito officii titulari, gravis requiritur causa et, firmo semper iure rationes 
contrarias exponendi, servetur modus procedendi iure praescriptus.  
§ 3. Translatio, ut effectum sortiatur, scripto intimanda est.

Can. 191 - § 1. In translatione, prius officium vacat per possessionem alterius officii 
canonice habitam, nisi aliud iure cautum aut a competenti auctoritate praescriptum fuerit.  
§ 2. Remunerationem cum priore officio conexam translatus percipit, donec alterius 
possessionem canonice obtinuerit.

Art. 3
DE AMOTIONE

Can. 192 - Ab officio quis amovetur sive decreto ab auctoritate competenti legitime edito, 
servatis quidem iuribus forte ex contractu quaesitis, sive ipso iure ad normam can. 194.

Can. 193 - § 1. Ab officio quod alicui confertur ad tempus indefinitum, non potest quis 
amoveri nisi ob graves causas atque servato procedendi modo iure definito.  
§ 2. Idem valet, ut quis ab officio, quod alicui ad tempus determinatum confertur, ante hoc 
tempus elapsum amoveri possit, firmo praescripto can. 624, § 3. 
§ 3. Ab officio quod, secundum iuris praescripta, alicui confertur ad prudentem discretionem 
auctoritatis competentis, potest quis iusta ex causa, de iudicio eiusdem auctoritatis, amoveri.  
§ 4. Decretum amotionis, ut effectum sortiatur, scripto intimandum est.

Can. 194 - § 1. Ipso iure ab ecclesiastico amovetur:  
  1_ qui statum clericalem amiserit; 
  2_ qui a fide catholica aut a communione Ecclesiae publice defecerit; 
  3_ clericus qui matrimonium etiam civile tantum attentaverit.  
§ 2. Amotio, de qua in nn. 2 et 3, urgeri tantum potest, si de eadem auctoritatis competentis 
declaratione constet.

Can. 195 - Si quis, non quidem ipso iure, sed per decretum auctoritatis competentis ab 
officio amoveatur quo eiusdem subsistentiae providetur, eadem auctoritas curet ut ipsius 
subsistentiae per congruum tempus prospiciatur, nisi aliter provisum sit.

Art. 4
DE PRIVATIONE

Can. 196 - § 1. Privatio ab officio, in poenam scilicet delicti, ad normam iuris tantummodo 
fieri potest.  
§ 2. Privatio effectum sortitur secundum praescripta canonum de iure poenali.

TITULUS X
DE PRAESCRIPTIONE

Can. 197 - Praescriptionem, tamquam modum iuris subiectivi acquirendi vel amittendi 
necnon ab obligationibus sese liberandi, Ecclesia recipit prout est in legislatione civili 
respectivae nationis salvis exceptionibus quae in canonibus huius Codicis statuuntur.

Can. 198 - Nulla valet praescriptio, nisi bona fide nitatur, non solum initio, sed toto decursu 
temporis ad praescriptionem requisiti, salvo praescripto can. 1362.

Can. 199 - Praescriptioni obnoxia non sunt:  
  1_ iura et obligationes quae sunt legis divinae naturalis aut positivae; 
  2_ iura quae obtineri possunt ex solo privilegio apostolico; 
  3_ iura et obligationes quae spiritualem christifidelium vitam directe respiciunt; 
  4_ fines certi et indubii circumscriptionum ecclesiasticarum; 
  5_ stipes et onera Missarum; 
  6_ provisio officii ecclesiastici quod ad normam iuris exercitium ordinis sacri requirit; 
  7_ ius visitationis et obligatio oboedientiae, ita ut christifideles a nulla auctoritate 
ecclesiastica visitari possint et nulli auctoritati iam subsint.

TITULUS XI
DE TEMPORIS SUPPUTATIONE

Can. 200 - Nisi aliud expresse iure caveatur, tempus supputetur ad normam canonum qui 
sequuntur.

Can. 201 - § 1. Tempus continuum intellegitur quod nullam patitur interruptionem.  
§ 2. Tempus utile intellegitur quod ita ius suum exercenti aut per sequenti competit, ut 
ignoranti aut agere non valenti noncurrat.

Can. 202 - § 1. In iure, dies intellegitur spatium constans 24 horis continuo supputandis, et 
incipit a media nocte, nisi aliud expresse caveatur; hebdomada spatium 7 dierum; mensis 
spatium 30 et annus spatium 365 dierum, nisi mensis et annus dicantur sumendi prout sunt in 
calendario.  
§ 2. Prout sunt in calendario semper sumendi sunt mensis et annus, si tempus est continuum.

Can. 203 - § 1. Dies a quo non computatur in termino, nisi huius initium coincidat cum inito 
diei aut aliud expresse in iure caveatur.  
§ 2. Nisi contrarium statuatur, dies ad quem computatur in termino, qui, si tempus constet 
uno vel pluribus mensibus aut annis, una vel pluribus hebdomadis, finitur expleto ultimo die 
eiusdem numeri aut, si mensis die eiusdem numeri careat, expleto ultimo die mensis.