Meccanica tzeleste

 

 

       Movimentu de sos satellites

 

  Sos movimenros de sos satellites sun devidos a-i cussas fortzas chi puntan sempre a su matessi erettu. Sas fortzas de gravesa sun de custu tipu.

   In sa finta si ammustrat comente mudat sa diressione e s'intensidade de sa fortza chi azit intr'e unu corpus fissu e unu chi ghindat in d'un'orbita ellittiga (Sole Terra). In pius est ammustradu comente mudat sa diressione e s'intensidade de sa velotzidade, de s'atzelerassione tangentziale e tzentripeta de su corpus in movimentu.

 

  Il pulsante  ammustrat/cuat su vettore fortza.

  Su buttone ammustrat/cuat su vettore velotzidade.

  Su buttone ammustrat/cuat su vettore atzelerassione tzentripeta.

  Su buttone ammustrat/cuat su vettore atzelerassione tangentziale.

  Su buttone   servit pro poder bider sos vettores in modu sighìdu o a iscutas.

 

 

 

 

 

      Sistema de duos corpos (isteddos coppiolos)

 

  Duos corpos, comente sos isteddos coppiolos si moven unu a inghiriu de s'ateru a ojos a su tzentru de sa massa issoro. Si notat chi su raju de sas orbitas est pius mannu cando sa massa est pius minore. Sigomente su periodu de revolussione est su matessi, su corpus de massa minore si movet a velotzidade pius manna.

 

  In s'isbarra de sos istrumentos si potet seberare su rapportu intr'e sas massas.

  Su buttone  permetit de seberare intr'e unu puntu de ispereamentu a piumbu a su pianu de su movimentu o unu ispereamentu in assonometria.

  Su buttone  permetit de idere sas orbitas.

  Cun su buttone  si podet comintzare una finta noa.

 

 

 

 

 

        Pretzessione e nutassione

 

  Est ammustradu su movimentu de pretzessione e de nutassione de sa Terra.

  Su movimentu de pretzessione est cussu pro su cale s'asse de inghiriu de sa Terra non mantenit fissa sa diressione ma si movet inghiriende un'ateru asse.

  Su movimentu de nutassione est una manera de bantzigare de sa Terra.

  Devidu a-i custos movimentos, cambiat, in su tempus, s'istelddu chi puntat a su polu Nord.

 

  Su buttone   faghet a bidere su movimentu de s'ecuadore de sa Terra.

 

 

 

 

 

       Marrocula

 

  Su movimentu cumplidu da-e una marrocula est unu movimentu a inghiriu de issa matessi e unu de s'asse de sa marrocula chi si movet inghiriende sa linea a piumbu. Si trattat de unu movimentu de pretzessione pretzisu a-i cussu 'e sa Terra.

  Su movimentu potet essere bidu da-e altu o da-e costazu.

 

  Sos buttones    e   permettint de seberare su puntu de ispereamentu.

 

 

 

 

 

      Islargamentu de s'universu

 

   Un'isfera in su pizu de sa cale sun pintados chiscios, s'islargat. Sa distantzia intre sos chiscios andat manu manu aumentande.

 

   In s'isbarra de sos istrumentos si potet seberare intr'e universu abertu e universu tancadu.

  Cun su buttone  si podet comintzare una finta noa.

 

 

 

 

 

    Assonometria

 

  Rappresentaztione grafiga de figuras ispatziales cun d'una proietzione parallela a una diressione istabilida.

 

 

 

 

 

    Fortza de attrassione

 

   Est sa fortza cun sa cale si attiran duas massas M e m. Est derettamente proportzionale a sas massas, e proportzionale ,a su reversu, a su cuadradu de sa distantzia intr'e sos tzentros issoro.

inue G est sa costante de gravesa universale.

 

 

 

 

 

    Tzentru de massa

 

  Cunsideramus unu sistema de corpos de massas , postos sighende una linea deretta, a distanzias varias da-e unu puntu O.

  Giamamus tzentru de massa su puntu de ascissa

Si podet islargare sa definitzione a s'ispaziu cunsiderande fintzas sas coordinadas y e z.

  Su tzentru de massa est su puntu inue si podet cunsiderare cuntzentrada sa massa de corpos idos comente e una cosa sola. Pro sos corpos suzettos a su pesu est su matessi de su baritzentru.

 

 

 

 

 

    Vettore

 

  Su vettore est una mannesa chi hat una diressione, unu sensu e una intensidade

  Est rappresentadu da-e una fritza inue:

  • sa diressione est dada da-e sa linea eretta de sa cale faghet parte sa fritza e da-e sas parallelas,
  • su sensu positivu da-e sa punta de sa fritza,
  • s'intensidade da-e sa longhesa de sa fritza una olta intrada un'iscala.

 

 

 

 

 

    Velotzidade

 

   Sa velotzidade est dada da-e su rapportu intr'e su caminu fattu e-i su tempus impreadu a lu faghere. Si cunsideran mentras meda mutzos e tales chi su resultadu non cambiet.

 

 

 

 

 

    Atzelerassione tanzentziale

 

Hamus un'atzelerassione tangentziale cando mudat s'intensidade de sa velotzidade. Pro esempiu in d'unu movimentu derettu no uniforme. Hat sa matessi diressione de sa velotzidade. S'unidade de medida est su m/s².

 

 

 

 

 

    Atzelerassione tzentripeta

 

  Hamus un'atzelerassione tzentripeta cando mudat sa diressione de sa velotzidade, est a narrere cando su caminu est a cuidadas. Sa diressione est a piumbu, in donzi puntu, a-i cussa de sa velotzidade. Puntat a su tzentru de curvadura de s'arcu de su caminu. S'intensidade balet:

 

 

 

 

 

    Proportzionalidade

 

  • Intre duas mannesas a e b esistit una proportzionalidade deretta cando su rapportu a/b = k est sempre su matessi.
  • Intre duas mannesas a e b esistit una proportzionalidade a su reversu cando su resultadu a * b = k est sempre su matessi.
  • Intre duas mannesas a e b esistit una proportzionalidade deretta a su cuadratu cando su rapportu intr'e una e su cuadratu de s'atera a /b² = k est sempre su matessi.
  • Intre duas mannesas a e b esistit una proportzionalidade a su reversu, a su cuadradu cando su risultadu de sa moltiplicatzione intr'e una e su cuadradu de s'atera a * b² = k est sempre su matessi.