JÓZEF GAŁKOWSKI

GIMNAZJUM URZĘDOWSKIE W LATACH 1945 – 1954

Źródeł inicjatywy założenia gimnazjum w Urzędowie szukać należy w dużej ambicji kształcenia się Urzędowian, co wywodzi się jeszcze z okresu sprzed I wojny światowej. Istniała wówczas w Urzędowie Szkoła Jagiellońska, która dawała szanse kształcenia się młodzieży Urzędowa i okolic w różnych kierunkach. Wynikiem jej funkcjonowania była zapewne znaczna ilość wykształconych lekarzy, prawników, inżynierów, nauczycieli, a przede wszystkim księży. Okres międzywojenny nie sprzyjał utrzymaniu szkoły średniej w Urzędowie. Nic też dziwnego, że z chwilą zakończenia II wojny światowej, gdy tylko zaistniała możliwość założenia gimnazjum, utworzono Komitet Organizacyjny mający na celu przygotowanie bazy materialnej i skompletowanie nauczycieli. W skład Komitetu weszli: Stefan Peimel, ówczesny kierownik Szkoły Podstawowej w Urzędowie, Adolf Pomykalski, Wacław Gruchalski, Władysław Cieślicki, Tadeusz Więckowski. Dzięki ich niestrudzonej i ofiarnej pracy ze brano fundusze z dobrowolnych ofiar społeczeństwa celem pokrycia wydatków związanych z remontem zrujnowanych pomieszczeń na szkołę oraz kupno niezbędnego sprzętu szkolnego i pomocy naukowych. Nałożono również obowiązek nowo przyjętym uczniom zaopatrzenia się w krzesło i stolik, przy którym rozpoczynali naukę. Stolik najczęściej stanowił własność wspólną siedzących obok siebie uczniów.

Trudności organizacyjne były poważne, ale niezłomny upór rodziców i młodzieży w dążeniu do celu, pozwolił przezwyciężyć wszystkie przeszkody.

Pierwszym przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego, a wkrótce i Komitetu Rodzicielskiego wybrany został Adolf Pomykalski, który pod względem materialnym wydatną pomocą służył szkole. Pamiętają to wszyscy uczęszczający do tej szkoły.

Równolegle z działalnością Komitetu Organizacyjnego czynione były starania w Kuratorium Okręgu Szkolnego Lubelskiego o uzyskanie zezwolenia otwarcia gimnazjum w Urzędowie. Powyższą sprawą zajęło się Ognisko Związku Nauczycielstwa Polskiego, a w szczególności ówczesny Prezes Ogniska Stefan Peimel, któremu udało się przekonać Kuratora Okręgu Lubelskiego o celowości zezwolenia na otwarcie szkoły. Główną przeszkodą w otrzymaniu zezwolenia była opinia o reakcyjności mieszkańców Urzędowa, wobec kształtującej się nowej rzeczywistości w okresie okupacji, jak również i po zakończeniu I wojny światowej. Postawiony zarzut wykorzystano zręcznie jako główny argument prze mawiający za otwarciem gimnazjum w Urzędowie. Oświadczono Kuratorowi Lubelskiemu, że właśnie w takich reakcyjnych ośrodkach jak Urzędów powinno krzewić się kulturę, by zmienić istniejącą rzeczywistość. Szkoła jest, więc, oprócz innych sposobów, najważniejszą formą kształtowania, wy chowania nowego społeczeństwa. Argument ten ostatecznie okazał się przekonywający, ponieważ aktem erekcyjnym z dnia 28 stycznia 1946 roku stwierdzającym, że Związek Nauczycielstwa Polskiego Ognisko Urzędów spełnił warunki przewidziane w ustawie 1 art. 2 ustawy z roku 1932 o prywatnych szkołach, ówczesny kurator Krzemień-Ojak zezwala na otwarcie szkoły (orzeczenie znajduje się w aktach szkoły). Faktycznie szkoła rozpoczęła pracę już 1 września 1945 roku z wyprzedzeniem kilkumiesięcznym jeszcze przed otrzymaniem oficjalnego zezwolenia. Mieściła się w rynku w dość ciasnym pomieszczeniu (obecnie w tym budynku mieści się gospoda) i nosiła nazwę „Prywatne Koedukacyjne Gimnazjum Ogólnokształcące Ogniska Związku Nauczycielstwa Polskiego w Urzędowie”. Nauka trwała 4 lata. Do gimnazjum przyjęto 137 uczniów. Podstawą przyjęcia do pierwszej klasy był egzamin wstępny, a do pozostałych klas włącznie z czwartą zaświadczenie wydane przez Państwową Komisję Tajnego Kształcenia o zaawansowaniu kandydata w nauce.

Po ukończeniu 4-letniego gimnazjum pełne wykształcenie w zakresie szkoły średniej osiągano w 2-letnim liceum. Ograniczone warunki lokalowe jak i brak wykwalifikowanej kadry pedagogicznej uniemożliwiły otwarcie liceum w Urzędowie. Tak, więc uczeń po siódmej klasie szkoły podstawowej 4 lata uczęszczał do gimnazjum, 2 lata do liceum, a ukoronowaniem 13 lat nauki była matura. Powyższy system kształcenia obowiązywał do 1950 roku.

Pierwszym dyrektorem szkoły był Leopold Wójtowicz, zaś kadrę nauczycielską stanowili: Stanisław Stachura, Józefa Wójtowicz, Jadwiga Puff, Józef Rachwał, Witold Szymański, Marian Przybylski, Franciszek Barwa, Piotr Kałużny, ks. Franciszek Gzik. Szkoła utrzymywała się prawie wyłącznie ze składek i opłat uczniowskich ustalonych przez Komitet Rodzicielski. (Kuratorium opłacało tylko 1 etat). Pismem z dnia 9 lutego 1946 roku Kuratorium ustaliło pieczęć dla szkoły z następującym tekstem: „Prywatne Koedukacyjne Gimnazjum Ogólnokształcące Ogniska ZNP w Urzędowie”.

W 1947 roku Kuratorium nadało szkole uprawnienia szkół państwowych na rok szkolny 1946/47. Uprawnienia te szkoła otrzymywała każdego roku do dnia 30 sierpnia 1951 roku.

W roku szkolnym 1950/51 szkoła została przemianowana na „Prywatne Koedukacyjne Liceum Ogólnokształcące Ogniska ZNP w Urzędowie”. W dniu 1 września 1951 roku zarządzeniem Ministerstwa Oświaty szkoła została upaństwowiona. A oto treść pisma Ministerstwa Oświaty

1) Tworzy się Państwową Szkołę Ogólnokształcącą stopnia licealnego w Urzędowie.

2) Zarządzenie niniejsze wchodzi w życie z dniem ogłoszenia z mocą obowiązującą od 1 września 1951 roku.

Również zmieniona została treść pieczęci szkolnej i jako obowiązującą wprowadzono z napisem: „Państwowa Szkoła Ogólnokształcąca Stopnia Licealnego w Urzędowie”.

Z chwilą upaństwowienia szkoły Komitet Rodzicielski sporządził akt darowizny, na mocy, którego całe mienie szkolne przekazał na rzecz szkoły państwowej.

Upaństwowienie szkoły odciążyło znacznie społeczeństwo od wydatków związanych z kształceniem młodzieży. Korzystanie z bezpłatnej nauki dało młodzieży równe szanse startu w zakresie kształcenia się i możliwość otrzymania pomocy materialnej w formie stypendium, zapomóg itd. W 1951 roku gimnazjum zostało przeniesione z rynku do Domu Ludowego, borykając się nadal z trudnościami lokalowymi. Zmiana lokalu spowodowana została zwolnieniem pomieszczeń przez szkołę podstawową, której w posiadanie oddany został nowy budynek szkolny przy ul. Wodnej. W ciągu istnienia szkoły obowiązki dyrektora kolejno pełnili:

1) Leopold Wójtowicz od dnia 1 września 1945 do 30 listopada 1949 r.

2) Stanisław Stachura od dnia 30 listopada 1949 r. do 1 lutego, 1950 r.

3) Ignacy Saja od dnia 1 lutego 1950 r. do 30 lipca 1950 r.

4) Stanisław Stachura od dnia 30 lipca 1950 r. do 1 października, 1950 r.

5) Teodor Kurczyński od dnia 1 października 1950 r. do 30 sierpnia 1951 r.

6) Tadeusz Kuśmiderski od dnia 30 sierpnia 1951 r. do 30 lipca 1954 r. tj. do czasu przeniesienia szkoły do Kraśnika Fabrycznego.

Zarządzeniem Ministerstwa Oświaty z dnia 31 lipca 1954 roku Liceum Ogólnokształcące w Urzędowie zostało zamknięte. Pracownicy i uczniowie automatycznie przeszli do szkoły w Kraśniku Fabrycznym. Przeniesienie mienia szkoły, zorganizowanie nowej w Kraśniku Fabrycznym oraz obowiązki dyrektora do czasu mianowania nowego dyrektora powierzono Stanisławowi Stachurze. Mimo trudności lokalowych i materialnych szkoła średnia w Urzędowie istniejąca 9 lat spełnia swoje zadanie. Do 1950 roku gimnazjum ukończyło 225 osób. Po zreformowaniu szkoły w 1950 roku i upaństwowieniu szkoły średniej w 1951 r. świadectwo dojrzałości Państwowej Szkole Ogólnokształcącej stopnia licealnego w Urzędowie otrzymało 69 absolwentów. Należy również podkreślić dodatni wpływ szkoły na środowisko poprzez organizowane różne imprezy kulturalne, takie jak przedstawienia, odczyty, wycieczki, spotkania z ciekawymi ludźmi, w czym dużą zasługę mieli: Józefa Wójtowicz, Józef Rachwał i inni. Szczególnie w pamięci ówczesnej młodzieży utrwaliła się postać Józefy Wójtowicz pedagoga, aktywnie uczestniczącego w szeregach Orląt Lwowskich walczących o polskość Lwowa, pracującej w szkole we Lwowie do 1939 r. Podczas I wojny światowej znalazła schronienie w Urzędowie. Kształciła młodzież w tajnych kompletach, a po wyzwoleniu podjęła pracę w gimnazjum a później liceum ogólnokształcącym, oddana bez reszty szkole i pracy artystycznej z młodzieżą. To właśnie pod jej kierunkiem organizowane były często imprezy kulturalne, przedstawienia, będące wielką atrakcją dla mieszkańców Urzędowa licznie gromadzących się w sali widowiskowej Domu Ludowego. Dla młodzieży organizowane imprezy były dobrą szkołą rozbudzenia zainteresowania artystycznego, dla szkoły źródłem dochodów. W zamyśle budowniczych gmach wybudowany przy ul. Wodnej na cele dydaktyczne miał pomieścić młodzież szkoły podstawowej i liceum. Budynek oddano do użytku szkolnego w 1951 roku, a pomieszczenie w nim dla liceum pozostawało ciągle w sferze marzeń. Brak odpowiedniego lokalu dla szkoły średniej spowodował zamknięcie Liceum Ogólnokształcącego w Urzędowie 31 lipca 1954 roku.