Tadeusz Moch

URZĘDÓW

Urzędów leży w kotlinie, jaką we Wzniesieniach Urzędowskich wyżłobiła Urzędówka. Najwyższy punkt w pobliżu Urzędowa osiąga wysokość 258 metrów w Leszczynie. Najniższy na Bęczynie 176 metrów nad poziomem morza. Obrzeża kotliny są łagodnie sfalowane z wyjątkiem niektórych zboczy nad Urzędówką oraz jarów wy żłobionych przez wiosenne wody.

Urzędówka jest wąskim stosunkowo ciekiem wypływającym spod Wilkołaza dość szeroką kotliną. Jeszcze w XVIII wieku tworzyła znaczne rozlewiska, które broniły miasta z trzech stron a nazywane były jeziorem. Istniał nawet w dawnym Urzędowie cech rybacki. Rzeka była stale zasilana w wodę z licznych źródeł spotykanych wzdłuż jej brzegów. Nawet zimą spotyka się niezamarzające źródełka. Rzeka wpada do Wyżnicy a z nią do Wisły.

Urzędów rozciąga się na długości 8 km wzdłuż rzeki a składa się z samej osady oraz przedmieść - na prawym brzegu Gór, Rankowskiego, Mikuszewskiego i Bęczyna a na lewym brzegu Zakościelnego i ulicy Wodnej dawniej Przedmieścia Krakowskiego.

Siedem dróg łączy Urzędów z Kraśnikiem, Józefowem nad Wisłą, Opolem, Wilkołazem, Lublinem i Dzierzkowicami, przez które przebiegał dawniejszy trakt z Krakowa do Lublina, skąd na Litwę i Ruś.

Historia Urzędowa jest młodsza od otaczających go wsi takich jak: Dzierzkowice, Popkowice, Skorczyce. Na gruntach Skorczyc powstało targowisko z karczmami dla przyjezdnych gości i kupców, przy którym, wg Rosponda (Słownik Etymologiczny Miast i Wsi - Ossolineum 1984) istniał jakiś urząd celny, sejmikowy lub inny, od którego osiedle otrzymało nazwę w celu odróżnienia od pozostałych Skorczyc. W dokumencie lokacyjnym wydanym w 1405 roku dla Urzędowa użyte jest określenie civitas, co wskazuje (powtarzam za Kazimierzem Myśliwskim „Początki miasta Kraśnika, Urzędowa” Wyd. Lubelskie 1964) na miejski a ściśle mówiąc targowy charakter już istniejącego od przynajmniej kilkunastu lat osiedla.

Dogodne położenie sprzyjało rozwojowi miasta jednego z trzech oprócz Lublina i Łukowa miast Lubelszczyzny będących stolicami powiatów, na jakie dzieliło się powstałe w 1471 roku województwo lubelskie.

Zbierały się w Urzędowie sejmiki szlacheckie, na których wybierano dwóch posłów na sejm.

Pierwsze zniszczenie miasta spowodowane było w 1499 roku najazdem Tatarów. Upadek miasta zaczął się za czasów Władysława IV i Jana Kazimierza. Pochody wojsk Chmielnickiego w 1648 i 1655 roku, szwedzkich - Karol Gustaw w kwietniu 1657 roku stacjonował w Urzędowie - węgierskich Rakoczego oraz przemarsze wojsk własnych Jana Kazimierza polskich i litewskich przyczyniły się do zupełnej ruiny Lubelszczyzny a w tym Urzędowa i okolic. Pochody i stacjonowanie wojsk hamowały też prace polo we i coraz więcej pól stawało się ugorami. Obfite żniwo śmierci zbierały postępujące za wojnami epidemie.

Drugim okresem zniszczeń była Wielka Wojna Północna ze Szwecją, w jaką wplątał Polskę August II w latach 1700- 1721 gdy osłabione państwo polskie jeszcze nie zdążyło się podnieść z upadku. W wyniku tej wojny nastąpiło zupełne zubożenie Korony, Lubelszczyzny, Urzędowa.

Gdy w 1626 roku, wg Zygmunta Sułowskiego, ludność Urzędowa wynosiła 2.400 osób (z przedmieściami), to w 164 lata później w roku 1790 około 1000 osób. To już nie stagnacja, to upadek, z którego Urzędów się już nie dźwignął.

(TM)