GRZEGORZ MĄCZKA, RAFAŁ NIEDŹWIADEK

Wczesnośredniowieczne grodzisko w Leszczynie po pierwszym sezonie badań archeologicznych

Na północny wschód od Urzędowa, na gruntach wsi Leszczyna, znajduje się jedno z nielicznych i najlepiej za chowanych grodzisk Lubelszczyzny. Obiekt ten, zwany przez miejscową ludność „Szwedzkimi Okopami” lub „Wałami” zajmuje kilkunastometrowej wysokości cypel, na stromej krawędzi zbocza doliny cieku uchodzącego cło rzeki Urzędówki. Powierzchnia obiektu równa jest blisko 3 ha. W chwili obecnej umocnienia grodu czytelne są jako dwa koncentryczne pierścienie wałów, przedzielone głęboką fosą. Stanowisko to wpisane jest do rejestrów zabytków województwa lubelskiego, jako grodzisko wczesnośredniowieczne.

Leszczyńska warownia, pomimo iż stosunkowo wcześnie rozpoznana i wielokrotnie wzmiankowana w literaturze, nie doczekała się dotychczas badań archeologicznych. Dopiero w roku 1995 realizacji projektu przebadania grodziska podjęło się Koło Naukowe Studentów Archeologii UMCS w Lublinie. Dzięki finansowej pomocy Fundacji im. Stefana Batorego oraz dotacji Urzędu Gminy w Urzędowie w lipcu 1995 roku przeprowadzono na terenie grodziska badania wykopaliskowe. Merytoryczną opiekę nad pracami badawczymi sprawowali pracownicy naukowi Katedry Archeologii UMCS w Lublinie dr hab. Irena Kutyłowska i dr Andrzej Rozwałka.

Celem badań w sezonie 1995 było rozpoznanie charakteru umocnień oraz zarejestrowanie warstw kulturowych i geologicznych występujących w obrębie grodziska i na terenie bezpośrednio do niego przylegającym. Pozyskane w trakcie prac wykopaliskowych zabytki ruchome miały umożliwić ustalenie precyzyjnej chronologii obiektu.

Prace badawcze na grodzisku przebiegały dwutorowo. Z jednej strony prowadzono konwencjonalne badania wykopaliskowe, z drugiej równolegle wykonywano odwierty sondażowe. Wyeksplorowano trzy wykopy archeologiczne (nr. l/95, 2/95, 3/95), położone we wschodniej, najlepiej zachowanej partii stanowiska. Łącznie odkryto powierzchnię blisko 50 m²

W trakcie eksploracji wykopów pozyskano 164 zabytków ruchomych, w tym: 145 fragmentów ceramiki, 9 fragm. polepy, 5 fragm. kości zwierzęcych oraz liczne węgle drzewne.

Podsumowując wyniki badań w sezonie 1995 stwierdzić można, że gród w Leszczynie powstał w wieku VIII i funkcjonował przynajmniej do połowy IX (Mączka.. Niedźwiadek R., 1996).

Problem funkcji i wewnętrznego rozplanowania grodziska, z powodu nazbyt skromnego materiału źródłowego pozostaje jednak nadal kwestią otwartą. Zebrane dotychczas informacje stanowią dopiero punkt wyjścia do rozpoczęcia szczegółowych badań nad wszystkimi istotnymi elementami grodziska tj. majdanem, nasypami wałów, fosami, traktami komunikacyjnymi itd. Na marginesie można dodać, że wyniki badań powierzchniowych wskazują na istnienie osady podgrodowej. Pomimo poszukiwań nie zlokalizowano wspomnianego w literaturze (Pękalski M., 1938), a położonego w pobliżu grodzisk, cmentarzyska kurhanowego. Są to poza wspomnianymi badaniami samego grodziska dwa punkty, które zdaniem autorów winny wyznaczyć kierunek badań w przyszłych sezonach badawczych.

Wartym podkreślenia jest fakt, że kontynuacja badań pozwoli nie tylko odtworzyć mikroregionalną strukturę osadniczą, która istniała wokół leszczyńskiego grodu w wie ku VIII X, alei przybliży obraz osadnictwa całego regionu Wzniesień Urzędowskich w okresie wczesnośredniowiecznym. Za dalszym prowadzeniem badań przemawiają inne, nie mniej istotne argumenty. Od strony zachodniej grodzisko stale niszczone jest przez szczególnie silnie postępujące tutaj procesy erozyjne. Powolna, naturalna dewastacja tego cennego obiektu spowodować może bezpowrotną utratę dostępu do i tak okrojonych przez czas informacji o przeszłości i znaczeniu grodu w Leszczynie.

W wykopaliskach (1995) wzięło udział 29 uczestników, w tym 20 studentów archeologii z UMCS w Lublinie, UW w Warszawie, UMK w Toruniu, UAM w Poznaniu. Na zakończenie autorzy pragną serdecznie podziękować mieszkańcom wsi Leszczyna za ich bezinteresowną pomoc i zainteresowanie.