GLOSSARIUM DE RE METRICA GRAECA ET LATINA

A -- B -- C -- D -- E -- F -- G -- H -- I -- J -- K -- L -- M -- N -- O -- P -- Q -- R -- S -- T -- U -- V -- W -- X -- Y -- Z


H


Hagesichoreus est colon: x -/ v v -/ v -/ - E.c.: o( d' o(/lbioj, o(/stij eu)/frwn

Hapax legòmenon - a(/pax lego/menon - est verbum quod semel invenitur.

Havet (Aloisii) Lex: est generalis facta lex Porson:
sy anceps 2m vel 4mtr [primum 'anceps'] si sit finis verbi ( ante pausam rhythmicam) nonnisi brevis esse potest:
bouqutou=nta m'a)mfi/bwmon e)sxei Havet (I anc.) Porson (III anc.)
Bùtutùnta màmfibòmo èskei...
- v - x_ - v - x - v - x_- v -

Hemiasclepiadeum membrum idem est ac dodrans.

Hemiepes vel penthemimeres est dimidia pars hexametri et pentametri dactylici; masculinus est si post longam desinit, femininus si post brevem; 5m da fruitur 2 hem.

Hemistichium - h(misti/xion - est dimidia pars versus.

Hendecasyllabus - e(ndekasu/llaboj - appellatur versus 11 syllabarum.
Usitatissimi sunt:

Hephthemimera est caesura quae saepe cum trithemimera comitatur.

Heptameter est versus 7 metrorum

Hermann - Lex Hermanniana, pons H. (Gottfried Hermann, a.1805):
perraro in hexametro finis fit verbi post IV trochaeum.
Homerus tantum 26es (1:550) violat cum venerentur archaici, Callimachus et Nonnus.
Proclyticae copulantur cum verbo sequente, enclyticae cum praecedente:
a)/mfw o(mw=j qumw=i file/ousa/_te khdome/nh te
sed
h( de\ Xi/mairan e)/tikte pne/ousan _ a(maima/keton pu=r

Hermann - Lachmann Lex vetat frangere anapaestum latinum v v -

Heroicus versus est hexameter dactylicus.

Hexameter - e(ca/metroj - est versus 6 metrorum.

EXEMPLA VSVS HEXAMETRI DACTYLICI
Lettura dell'esametro dattilico

Hexameter dactylicus usitatissimus versus est ab epicis, didascalicis et bucolicis poetis.
Dactyli metrum idem est ac pes.
Caesurae praecipuae sunt:

In III pede verbum desinit cum caesura.
Post trochaeum IV pedis rara est caesura apud Homerum et Hesiodum, rarissima postea.

Hexameter adhibetur kata\ sti/xon iuxta schema rhythmi:

1 _/\vv 2 _/\vv 3 _/ | \vv 4 _/\vv 5 _/\vv 6 _/v

HEXAMETRI DACTYLICI

Epos Homericum: Ilias A

Ti/j ta/r - sfwe qe-w=n | e)/ri-di cune/-hke ma/-xesqai;
Lhtou=j - kai\ Dio\j - ui(o/j | o(\ - ga\r basi-lh=i+ xo-lwqei\j | tr
nou=son a)-na\ strato\n - o)/rse | ka-kh/n, o)le/-konto de\ - laoi/, | tr
ou(/neka - to\n Xru/-shn | h)-ti/masen - a)rh-th=ra
)Atrei/+-dhj | o(\ ga\r - h)=lqe qo-a\j | e)pi\ - nh=aj )A-xaiw=n 3 + 7
3+7
luso/me-no/j te qu/-gatra | fe/-rwn t' a)pe-rei/si' a)/-poina, troch.
ste/mmat' - e)/xwn e)n - xersi\n | e(-khbo/lou - )Apo/l-lwnoj troch.
xruse/% a)-na\ skh/-ptr%, | kai\ - li/sseto - pa/ntaj )A-xaiou/j,
)Atrei/+-da | de\ ma/-lista du/-w, |ko-smh/tore - law=n: | 3 + 7
)Atrei/+-dai te kai\ - a)/lloi | e)-u+knh/-midej )A-xaioi/,
u(mi=n - me\n qeoi\ - doi=en | )O-lu/mpia - dw/mat' e) -/ xontej | tr
e)kpe/r-sai | Pria/-moio po/-lin, | eu)= - d' oi)/kad' i(-ke/sqai: | 3 + 7
pai=da d' e)-moi\ | lu/-saite fi/-lhn, | ta\d' a)/-poina de/-xesqai, | 3 + 7
a(zo/me-noi Dio\j - ui(o\n | e(-khbo/lon - )Apo/l-lwna. | tr


Latina versio Baebi Italici

Iram pande mihi | Pelidae, Diva, superbi,
Tristia quae miseris | iniecit funera Grais
Atque animas fortes | heroum tradidit Orco
Latrantumque dedit | rostris volucrumque trahendos
Illorum exsangues | inhumatis ossibus artus.
Confiebat enim | summi sententia regis,
Protulerant ex quo | discordia pectora turbas,
Sceptriger Atrides | et bello clarus Achilles.
quis deus hos ira | tristi contendere iussit?
Latonae et magni | proles Iovis. ille Pelasgum
infestus regi | pestem in praecordia misit
implicuitque gravi | Danaorum corpora morbo.
nam quondam Chryses, | sollemni tempora vitta
implicitus, | raptae flevit | solacia natae
invisosque dies | invisaque tempora noctis
egit et assiduis | implevit questibus auras.


Epos Homericum: Odusseia, a

)/Andra moi e)/nnepe, Mou=sa, | polu/tropon, o(\j ma/la polla\ holoda
pla/gxqh, e)pei\Troi/hj i(ero\n ptoli/eqron e)/perse: ssddd
pollw=n d' a)nqrw/pwn i)/den a)/stea kai\ no/on e)/gnw,
polla\ d' o(/ g' e)n po/nt% pa/qen a)/lgea o(\n kata\ qumo/n,
a)rnu/menoj h(/n te yuxh\n kai\ no/ston e(tai/rwn.
a)ll' ou)d' w(=j e(ta/rouj e)rru/sato, i(e/meno/j per:
au)tw=n ga\r sfete/rvsin a)tasqali/vsin o)/lonto,
nh/pioi, oi(\ kata\ bou=j (Uperi/onoj )Heli/oio
h)/sqion: au)ta\r o( toi=sin a)fei/leto no/stimon h)=mar.
tw=n a(mo/qen ge, qea/, qu/gater Dio/j, ei)pe\ kai\ h(mi=n.


Hymni Homerici: Ei)j )Apo/llwna

Mnh/somai ou)de\ la/qwmai | )Apo/llwnoj e(ka/toio,
o(/n te qeoi\ kata\ dw=ma Dio\j trome/ousin i)o/nta:
kai/ r(a/ t' a)nai/+ssousin e)pi\ sxedo\n e)rxome/noio
pa/ntej a)f' e(dra/wn, o(/te fai/dima to/ca titai/nei.
Lhtw\ d' oi)/h mi/mne parai\ dii\ terpikerau/n%,
h(/ r(a bio/n t' e)xa/lasse kai\ e)klh/i+se fare/trhn,
kai/ oi( a)p' i)fqi/mwn w)/mwn xei/ressin e(lou=sa
to/con a)nekre/mase pro\j ki/ona patro\j e(oi=o
passa/lou e)k xruse/ou: to\n d' ei)j qro/non ei(=sen a)/gousa...


Epos Hellenisticum
APOLLONIUS RHODIUS, Argonautica

Ardizzoni, A. Le Argonautiche, L. 3, testo, trad. e comm. (1958); Beye, C. R. Ancient Epic Poetry: Homer, Apollonius, Virgil (1993); Bulloch, A. W., Hellenistic Poetry, The Cambridge History of Classical Literature 1 (1985) 541-621; Campbell, M., A Commentary on Apollonius Rhodius Argonautica III, 1-471 (1994); Cañigral, L., De Estudios Métricos sobre Apolonio Rodio (1979); Dufner, C. M., The Odyssey in the Argonautica: Reminiscence, Revision, Reconstruction, Diss. (1988); Fowler, B. H., The Hellenistic Aesthetic (1989); Hunter, R. L., The Argonautica of Apollonius: Literary Studies (1993); Kahane, A., Callimachus, Apollonius, and the poetics of mud, TAPA 124 (1994) 121-33; Livrea, E., L'epos philologique: Apollonios de Rhodes... L'Antiquité Classique 49 (1980) 146-60; Nelis, D. P., The Aeneid and the Argonautica of Apollonius Rhodius, Diss. (1988); Vella, H. C. R., Enjambment and some metrical technicalities in Apollonius of Rhodes (1982).

)Arxo/menoj se/o Foi=be | palaigene/wn kle/a fwtw=n
mnh/somai oi(\Po/ntoio kata\ sto/ma kai\ dia\ pe/traj
Kuane/aj basilh=oj e)fhmosu/nv Peli/ao
xru/seion meta\ kw=aj e)u/zugon h)/lasan )Argw/.


Epos Hellenisticum
NONNUS PANOPOLITANUS
quintum biceps (X elementum) numquam est 1sy,
IV elementum numquam est 1sy simul ac II.

Dionisiaca

Prw=ton e)/xei Kroni/wna, | kerasfo/ron a(/rpaga nu/mfhj,
kai\ pala/maij Tufw=noj a)rasso/menon po/lon a)/strwn.
deu/teron a)stero/foiton e)/xei Tufw=noj e)nuw\
kai\ steroph\n kai\ a)/eqla Dio\j kai\ kw=mon )Olu/mpou.
e)n trita/t% ma/steue polu/planon o(lka/da Ka/dmou
)Hle/ktrhj te me/laqra filoceni/hn te trape/zhj.
i)xneu/wn de\ te/tarton> u(pe\r po/ntoio noh/seij
(Armoni/hn plw/ousan o(mo/stolon h(/liki Ka/dm%.


Metabolh\ tou= eu)angeli/ou kata\ )Iwa/nnhn

)/Axronoj h)=n, a)ki/xhtoj, | e)n a)rrh/t% lo/goj a)rxv=,
i)sofuh\j geneth=roj o(mh/likoj ui(o\j a)mh/twr,
kai\ lo/goj au)tofu/toio qeou= go/noj, e)k fa/eoj fw=j:
patro\j e)/hn a)me/ristoj, a)te/rmoni su/nqronoj e(/drv:
kai\ qeo\j u(yige/neqloj e)/hn lo/goj. ou(=toj a)p' a)rxh=j
a)ena/% sune/lampe qe%=, texnh/moni ko/smou,
presbu/teroj ko/smoio: kai\ e)/pleto pa/nta di' au)tou=,
a)/pnoa kai\ pnei/onta: kai\ e)rgopo/nou di/xa mu/qou
ou)de\n e)/fu, to/per e)/ske: kai\ e)/mfutoj h)=en e)n au)t%=
zwh\ pasime/lousa, kai\ w)kumo/rwn fa/oj a)ndrw=n
zwh\ pa/ntrofoj h)=en. e)n a)xluo/enti de\ ko/sm%
ou)rani/aij sela/gize bolai=j gaih/oxoj ai)/glh,
kai\ zo/foj ou)/ min e)/marye. melissobo/t% d' e)ni\ lo/xmv
e)/ske tij ou)resi/foitoj e)rhma/doj a)sto\j e)ri/pnhj,
kh=ruc a)rxego/nou bapti/smatoj: ou)/noma d' au)t%=
qei=oj )Iwa/nnhj laosso/oj. ou(=toj e)pe/sth
a)/ggeloj e)mpedo/muqoj, o(/pwj peri\ fwto\j e)ni/yv
marturi/hn, i(/na pa/ntej e(no\j kh/rukoj i)wv=
o)rqh\n pi/stin e)/xoien, a)te/rmona mhte/ra ko/smou:
ou) me\n kei=noj e)/hn noero\n fa/oj, a)ll' i(/na mou=non
pa=sin a)naptu/ceie qehgo/ron a)nqerew=na
kai\ fa/eoj proke/leuqoj a)khru/ktoio fanei/h,
cunh\n marturi/hn e)ne/pwn qeode/gmoni la%=.


Epos Hellenisticum
QUINTUS SMIRNAEUS

OI MEQ' OMHRON LOGOI

Eu)=q' u(po\ Phlei/wni | da/mh qeoei/keloj (/Ektwr
kai/ e( purh\ kate/daye kai\ o)ste/a gai=a kekeu/qei,
dh\ to/te Trw=ej e)/mimnon a)na\Pria/moio po/lha
deidio/tej me/noj h)u\ qrasu/fronoj Ai)aki/dao:
h)u/t' e)ni\ culo/xoisi bo/ej blosuroi=o le/ontoj
e)lqe/men ou)k e)qe/lousin e)nanti/ai, a)lla\ fe/bontai
i)lhdo\n ptw/ssousai a)na\ r(wph/ia pukna/:
w(\j oi(\ a)na\ ptoli/eqron u(pe/tresan o)/brimon a)/ndra,
mnhsa/menoi prote/rwn o(po/swn a)po\ qumo\n i)/aye
qu/wn )Idai/oio peri\ proxov=si Skama/ndrou,
h)d' o/souj feu/gontaj u(po\ me/ga tei=xoj o)/lessen,
(/Ektora/ q' w(j e)da/masse kai\ a)mfei/russe po/lhi,
a)/llouj q' ou(\j e)da/ice di' a)kama/toio qala/sshj,
o(ppo/te dh\ ta\ prw=ta fe/ren Trw/essin o)/leqron.


Carmina didactica
HESIODUS

ERGA KAI HMERAI

Mou=sai Pieri/hqen | a)oidv=si klei/ousai,
deu=te Di/' e)nne/pete, sfe/teron pate/r' u(mnei/ousai.
o(/n te dia\ brotoi\ a)/ndrej o(mw=j a)/fatoi/ te fatoi/ te,
r(htoi/ t' a)/rrhtoi/ te Dio\j mega/loio e(/khti.
r(e/a me\n ga\r bria/ei, r(e/a de\ bria/onta xale/ptei,
r(ei=a d' a)ri/zhlon minu/qei kai\ a)/dhlon a)e/cei,
r(ei=a de/ t' i)qu/nei skolio\n kai\ a)gh/nora ka/rfei
Zeu\j u(yibreme/thj, o(\j u(pe/rtata dw/mata nai/ei.


Carmina didactica
ARATUS
Phaenomena

)Ek Dio\j a)rxw/mesqa, | to\n ou)de/pot' a)/ndrej e)w=men
a)/rrhton: mestai\ de\ Dio\j pa=sai me\n a)guiai/,
pa=sai d' a)nqrw/pwn a)gorai/, mesth\ de\ qa/lassa
kai\ lime/nej: pa/nth de\ Dio\j kexrh/meqa pa/ntej.
Tou= ga\r kai\ ge/noj ei)me/n. (O d' h)/pioj a)nqrw/poisi
decia\ shmai/nei, laou\j d' e)pi\ e)/rgon e)gei/rei
mimnh/skwn bio/toio: le/gei d' o(/te bw=loj a)ri/sth
bousi/ te kai\ make/lvsi, le/gei d' o(/te deciai\ w(=rai
kai\ futa\ gurw=sai kai\ spe/rmata pa/nta bale/sqai.


Poematia - Idyllia
THEOCRITUS

QURSIS H WIDH

QURSIS

(Adu/ ti to\ yiqu/risma | kai\ a( pi/tuj, ai)po/le, th/na,
a( poti\ tai=j pagai=si, meli/sdetai, a(du\ de\ kai\ tu/
suri/sdej: meta\ Pa=na to\ de u/teron a)=qlon a)poisv=.
ai)/ ka th=noj e(/lv kerao\n tra/gon, ai)=ga tu\ layv=:
ai)/ ka d' ai)=ga la/bv th=noj ge/raj, e)j te\ katarrei=
a( xi/maroj: xima/rw de\ kalo\n kre/aj, e)/ste k' a)me/lcvj.

AIPOLOS
a(/dion, w)= poimh/n, | to\ teo\n me/loj h)\ to\ kataxe/j
th=n' a)po\ ta=j pe/traj katalei/betai u(yo/qen u(/dwr.
ai)/ ka tai\ Moi=sai ta\n oi)/ida dw=ron a)/gwntai,
a)/rna tu\ saki/tan layv= ge/raj: ai) de/ k' a)re/skv
th/naij a)/rna labei=n, tu\ de\ ta\n o)/in u(/steron a)cv=.


Poematia: Theocr
GORGW KAI PRACINOA

GO. )/Endoi Pracino/a; | PR. Gorgw\ fi/la, w(j xro/n%. e)/ndoi.
qau=m' o(/ti kai\ nu=n h)=nqej. o(/rh dri/fon, Eu)no/a, au)t#=:
e)/mbale kai\ poti/kranon. | GO. e)/xei ka/llista. PR. kaqi/zeu.
GO. }w)\ ta=j a)lema/tw yuxa=j: | mo/lij u)/mmin e)sw/qhn,
Pracino/a, pollw= me\n o)/xlw, pollw=n de\ teqri/ppwn:
pant#= krhpi=dej, pant#= xlamudhfo/roi a)/ndrej:
a( d' o(do\j a)/trutoj: tu\ d' e(kaste/rw ai)e\n a)poikei=j.


MIMVS
Moschus

EPITAFIOS BIWNOS

Ai)/lina/ moi stonaxei=te | na/pai kai\ Dw/rion u(/dwr,
kai\ potamoi\ klai/oite to\n i(mero/enta Bi/wna.
nu=n futa/ moi mu/resqe kai\ a)/lsea nu=n goa/oisqe,
a)/nqea nu=n stugnoi=sin a)popnei/oite koru/mboij:
nu=n r(o/da foini/ssesqe ta\ pe/nqima, nu=n a)nemw=nai,
nu=n u(a/kinqe la/lei ta\ sa\ gra/mmata kai\ ple/on ai)ai=
la/mbane toi=j peta/loisi: kalo\j te/qnake melikta/j.
a)/rxete Sikelikai/, tw= pe/nqeoj a)/rxete, Moi=sai.
a)do/nej ai( pukinoi=sin o)duro/menai poti\ fu/lloij
na/masi toi=j Sikeloi=j a)ggei/late ta=j )Areqoi/saj
o(/tti Bi/wn te/qnaken o( bouko/loj, o(/tti su\n au)t%=
kai\ to\ me/loj te/qnake kai\ w)/leto Dwri\j a)oida/.
a)/rxete Sikelikai/, tw= pe/nqeoj a)/rxete, Moi=sai.


Hiatus [hiare = aperire] seu xasm%di/a, est hiulca compositio seu dialoephes, figura contraria synaloephe:
in congressu vocales duo syllabae manent:
et sucus pecori H et lac subducitur agnis (VERG., buc. 3,6); vocalis ante vocalem non eliditur neque funditur et saepe in Graeco sermone praesentiam F testatur: Diwnu/sou H[F]a(/naktoj, o(rw= H o(rw= (A. Pers. 1019), i)/qi H i(kou= (A. Pers. 658), i)/de H i)/d' (S. Tr. 222).

Hilberg Lex: non datur finis verbi cum fine II spondei. Sed:
conubia laeta |
ou)lome/nhn, h)/ | muri/' )Axaioi=j | a)/lge' e)/qhke +Naeke lex

Hipponacteus est gl hypermetr [gl + sy] quo Alc. ut III v. str asclep utitur [non invenitur apud Latinos]
x x ` v v ` v ` -
i(me/rrwn a)go/raj a)/kousai (ALC. 16,3).

Systema hip:

Holodactylicus est versus qui habet tantum dactylos: Titire, tu patulae recubans sub tegmine fagi.

Holophrasticus est verbum, quod ponitur pro integra sententia: animas!

Homoeoteleuton fit cum phonema par ponitur in fine verborum, cadens vel desinens consonantia perfecta vel imperfecta: quod prius difficile videbatur, quod impossibile putabatur (CYP., Don. 2).
Interdum comitantur antitheton et isocolon:
accipe quod sentitur antequam discitur nec per moras temporum longa agnitione colligitur sed compendio gratiae maturantis hauritur; prophetia expulit, et haeresim intulit (TERT., Prax. 1,4).

Homoiòptoton, homoeoptoton, homoiotèleuton fit cum clausulae syllabis iisdem cadunt.

Homophonia est phonica aequalitas verbi diversa significantis: dona donum et da.

Hymenaios est carmen nuptiale

Hymnus - u(=mnoj - a grammaticis declaratur per voces u(pomonh/ et mnh/mh, sc. ad recolendum eventum vel virum in saecula.
Hymnus Graecus schema liturgicum suscepit in ritibus et mysteriis, narrativum autem in publicis actis.
Narratio media fuit inter invocationem - e)pi/klhsij - et vota - eu)xh/.
In honorem deorum sunt Hymni Homerici, Carmen Arvale, Saliare, Saeculare, et hymni christiani. Metra sunt varia.

Hypallages - u(pallagh/, substitutio - ponit voces grammaticales vel semanticas pro aliis, sc. est mutatio relationis inter verba: dare ventos velis.
Item anastrophe, metonymia est nominis pro nomine positio: mecum.

Hyperbaton - u(pe/rbaton, transpositio - est inversio sive anastrophes seu traiectio seu transgressio verborum quae fieri potest:

Hyperboles - auctio et superlatio - est dictio quae fidem excedit augendi minuendive gratia.

Hypercatalecticus est versus excedens unam vel plures syllabas (procephalus excedit in initio).

Hypermetrus - u(pe/rmetroj, superabundans - dicitur versus, qui pedum superat numerum, ideoque sequens versus a vocali incipiat necesse est, ut possit fieri collisio, vel vocalis excluditur sola.

Hypodochmius - u(podo/xmioj - est dochmius anacl:
- v - v - [3p tr^] :
e)/sti tij lo/goj
porfu/rea fa/rea

[pòrfuréafaréa] (EUR. Hip. 126).

Hypophora est ratiocinatio.

Hyporchema - u(po/rxhma - est chorea similis peanae.

Hypostasis est personificatio, substitutio.

Hypotaxis est subordinatio.

Hypoti[-y]posis est demonstratio vel repraesentatio efficax.

Hysteron-proteron - u(/steron pro/teron - est immutatio ordinis logici:
statuerat ac deliberaverat; moriamur et in media arma ruamus.


HOME PAGE


Scrivi